Bài mở đầu. Phương pháp và kĩ năng trong học tập môn khoa học tự nhiên trang 6, 7, 8, 9 Khoa học tự nhiên 7 Cánh diều
Chúng ta cần thực hiện một số hoạt động khoa học theo một tiến trình được gọi là tiến trình tìm hiểu tự nhiên. Vậy tiến trình này được thực hiện như thế nào? em đã sử dụng các kĩ năng tiến trình như thế nào?
Câu hỏi tr 6 MĐ
Nghiên cứu về sự nảy mầm của hạt trong tự nhiên, nhiều quan sát cho thấy rằng một số loài cây chẳng hạn như cây đỗ (đậu) phát tán hạt của chúng vào không khí, hạt rơi xuống đất và nảy mầm thành cây con. Ở mặt đất, các hạt đỗ có thể nằm nghiêng, nằm ngang hoặc nằm ngửa (hình 1). Liệu kiểu nằm của hạt có ảnh hưởng đến khả năng nảy mầm của nó hay không?
Để trả lời câu hỏi đó, chúng ta cần thực hiện một số hoạt động khoa học theo một tiến trình được gọi là tiến trình tìm hiểu tự nhiên. Vậy tiến trình này được thực hiện như thế nào?
Phương pháp giải:
Dựa vào phương pháp học tập môn KHTN.
Lời giải chi tiết:
- Kiểu nằm của hạt đỗ không ảnh hưởng đến khả năng nảy mầm của nó
- Tiến trình tìm hiểu tự nhiên:
Bước 1: Quan sát, đặt câu hỏi
Quan sát là bước đầu tiên để nhận ra tình huống có vấn đề. Qua đó, em đặt được câu hỏi về vấn đề cần tìm hiểu
Bước 2: Xây dựng giả thuyết
Dựa trên hiểu biết của mình và qua phân tích kết quả quan sát, em đưa ra dự đoán, tức là giả thuyết để trả lời cho câu hỏi ở bước 1
Bước 3: Kiểm tra giả thuyết
Kiểm tra giả thuyết là làm thí nghiệm để chứng minh dự đoán ở bước 2 đúng hay sai.
Ở bước này, em phải:
+ Chuẩn bị các mẫu vật, dụng cụ thí nghiệm
+ Lập phương án thí nghiệm
+ Tiến hành thí nghiệm theo phương án đã lập
Bước 4: Phân tích kết quả
+ Thực hiện các phép tính cần thiết, lập bảng, xây dựng biểu đồ…
+ Từ việc phân tích kết quả, rút ra kết luận. Giả thiết được chấp nhận hay bị bác bỏ
Bước 5: Viết, trình bày báo cáo
Một báo cáo kết quả tìm hiểu tự nhiên thường gồm các nội dung chính như sau:
+ Tên báo cáo
+ Tên người thực hiện
+ Mục đích
+ Mẫu vật, dụng cụ và phương pháp
+ Kết quả và thảo luận
+ Kết luận
Câu hỏi tr 6 CH1
Em hãy viết báo cáo tìm hiểu sự nảy mầm của hạt đỗ trong tự nhiên (được trình bày ở trên)
Phương pháp giải:
Một báo cáo kết quả tìm hiểu tự nhiên thường gồm các nội dung chính như sau:
+ Tên báo cáo
+ Tên người thực hiện
+ Mục đích
+ Mẫu vật, dụng cụ và phương pháp
+ Kết quả và thảo luận
+ Kết luận
Lời giải chi tiết:
- Tên báo cáo: Tìm hiểu về sự nảy mầm của hạt đỗ
- Tên người thực hiện: Nguyễn Ngọc Ly
- Mục đích: Nghiên cứu vấn đề: Kiểu nằm của hạt đỗ có ảnh hưởng đến khả năng nảy mầm của nó hay không?
- Mẫu vật, dụng cụ và phương pháp:
Mẫu vật: gồm 45 hạt đỗ có hình dạng, kích thước gần như nhau
Dụng cụ thí nghiệm: 3 khay chứa cùng lượng đất ẩm
Phương pháp:
+ Ngâm nước 45 hạt đỗ khoảng 10 giờ
+ Đặt vào mỗi khay chứa đất ẩm 15 hạt đỗ và chia thành 3 hàng: 5 hạt nằm ngang, 5 hạt nằm nghiêng, 5 hạt nằm ngửa
+ Đặt 3 khay đất ở nơi có cùng các điều kiện về nhiệt độ, ánh sáng mặt trời,…và giữ ẩm cho đất như nhau
+ Hằng ngày, theo dõi sự nảy mầm và ghi số hạt đã nảy mầm vào 1 giờ nhất định
- Kết quả và thảo luận: Số hạt nảy mầm ứng với ba kiểu nằm của hạt
- Kết luận: Kiểu nằm của hạt đỗ không ảnh hưởng đến khả năng nảy mầm của nó
Câu hỏi tr 6 CH2
Để tìm hiểu ánh sáng có ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển của cây non, một nhóm học sinh làm thí nghiệm sau: Trồng 10 hạt đỗ giống nhau vào 10 chậu chứa cùng một lượng đất như nhau. Để 5 chậu ở nơi không có ánh nắng mặt trời, 5 chậu ở nơi có ánh nắng mặt trời. Giữ ấm đất.
Khi cây mọc, đo chiều cao của cây mỗi ngày.
Kết quả thí nghiệm đã khẳng định giả thuyết họ đặt ra là đúng: cây non ở nơi có đủ ánh sáng mặt trời phát triển tốt hơn ở nơi thiếu ánh sáng mặt trời
a) Thí nghiệm này thuộc bước nào trong tiến trình tìm hiểu của nhóm học sinh?
b) Thảo luận với bạn để đề xuất nội dung các bước của tiến trình tìm hiểu này.
Lời giải chi tiết:
a) Thí nghiệm này thuộc bước Kiểm tra giả thuyết và Phân tích kết quả trong tiến trình nghiên cứu khoa học.
b) Tiến trình nghiên cứu khoa học:
Bước 1. Quan sát đặt câu hỏi
Ánh sáng có ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển của cây non?
Bước 2. Xây dựng giả thuyết
- Dự đoán, giải thuyết cho câu hỏi: cây non ở nơi có đủ ánh sáng mặt trời phát triển tốt hơn ở nơi thiếu ánh sáng mặt trời.
Bước 3. Kiểm tra giả thuyết
- Chuẩn bị mẫu vật
- Dụng cụ thí nghiệm
- Thiết kế - và thực hiện thí nghiệm
- Theo dõi và ghi chép các thông số thí nghiệm hàng ngày.
Bước 4. Kiểm tra giả thuyết
- Dựa vào các số liệu thu được ở bước kiểm tra giả thuyết -> tính toán và rút ra kết luận.
Kết quả thí nghiệm đã khẳng định giả thuyết họ đặt ra là đúng: cây non ở nơi có đủ ánh sáng mặt trời phát triển tốt hơn ở nơi thiếu ánh sáng mặt trời.
Câu hỏi tr 6 CH3
Em đã dùng các kĩ năng nào ở mỗi bước tiến trình tìm hiểu sự nảy mầm của hạt đỗ ở phần I
Phương pháp giải:
Các kĩ năng trong tiến trình tìm hiểu tự nhiên:
+ Quan sát
+ Phân loại
+ Liên hệ
+ Đo
+ Dự đoán
Lời giải chi tiết:
- Trong tiến trình tìm hiểu sự nảy mầm của hạt đỗ:
+ Quan sát: thấy rằng kiểu nằm của các hạt trên mặt đất là khác nhau
+ Phân loại: thành các nhóm là nằm nghiêng, nằm ngang hoặc nằm ngửa
+ Liên hệ: với hiểu biết của mình, đặt ra câu hỏi: Kiểu nằm của hạt đỗ có ảnh hưởng đến sự nảy mầm của nó hay không
+ Dự đoán: các hạt nằm ngửa không nảy mầm được
+ Đo: khi tiến hành thí nghiệm, phải đo kích thước khay, lượng đất, lượng nước tưới
Câu hỏi tr 7
Làm thí nghiệm trồng 10 hạt đỗ vào 10 chậu đất như mô tả ở phần I
Trong thí nghiệm này, em đã sử dụng các kĩ năng tiến trình như thế nào?
Lời giải chi tiết:
Kĩ năng trong tiến trình tìm hiểu ánh sáng có ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển của cây non
+ Quan sát
+ Phân loại
+ Liên hệ
+ Đo
+ Dự đoán
Câu hỏi tr 9
Phương pháp giải:
Lời giải chi tiết:
- Cách đo như sau:
+ Cố định cổng quang điện 1 ở vị trí A, cổng quang điện 2 ở vị trí B
+ Cắm đầu nối dây của cổng quang điện 1 vào ổ A, đầu nối dây của cổng quang điện 2 vào ổ B của đồng hồ đo thời gian hiện số
+ Nhấn nút K để chọn kiểu hoạt đột là A-B
+ Cho xe có gắn tấm chắn sáng chuyển động
+ Đọc số chỉ thời gian xe đi từ cổng quang điện 1 đến cổng quang điện 2 ở ô hiển thị thời gian của đồng hồ đo thời gian hiện số