Phân tích bài thơ Mưa của Trần Đăng Khoa
Sinh ra và lớn lên tại một làng quê thuộc huyện Nam Sách, năng khiếu thơ của Trần Đăng Khoa nảy nở rất sớm.
Dàn ý
1. Mở bài
- Giới thiệu về bài thơ
2. Thân bài
a. Khung cảnh thiên nhiên trước cơn mưa
- Mở đầu bài thơ bằng tiếng reo mừng: "Sắp mưa! Sắp mưa!" =>hân hoan, rộn rã. - Các con vật trước cơn mưa: + Mối: loài đặc trưng báo hiệu cơn mưa: Bay ra khỏi tổ, bay cao, bay thấp. + Gà con: tìm kiếm chỗ trú ẩn trước khi trời mưa, ríu rít + Kiến: Hành quân đông đảo, đầy đường - Cây cối trước cơn mưa: + Mía: lá bay trong gió như đang múa gươm + Lá khô: Bị cuốn tung bởi gió, hòa với bụi + Cỏ gà: Rung rinh trong cơn gió như đang nghe ngóng + Bụi tre: Xõa mái tóc ra chải + Cây bưởi: Đung đưa trong gió, bế những quả bưởi con "đầu trọc lốc:. + Cây dừa: Sải cánh tay dài bơi trong gió + Ngọn mùng tơi: nhảy múa - Bầu trời trước cơn mưa: + Ông trời: bao trùm bởi màu đen, như mặc áo giáp trước khi ra trận. + Chớp: Rạch ngang trời + Sấm: cười khanh khách =>Khung cảnh thiên nhiên trước cơn mưa hiện lên thật sống động, vui tươi, rộn rã qua nghệ thuật nhân hóa, so sánh qua con mắt của một đứa trẻ yêu thiên nhiên và có trí tưởng tượng phong phú.
b. Khung cảnh thiên nhiên trong cơn mưa
- Vẫn là tiếng reo mừng báo hiệu cơn mưa: "Mưa! Mưa!" =>Nghe thật háo hức, vui tươi. - Âm thanh của tiếng mưa: Ù ù như xay lúa, lộp bộp, lộp bộp => Những âm thanh quen thuộc, gần gũi với tuổi thơ của những đứa trẻ nông thôn. - Hình ảnh những giọt mưa: "Rơi! Rơi!" - Đất trời" Mù trắng nước - Thiên nhiên: vui mừng, hả hê trước cơn mưa => Khung cảnh thiên nhiên trong cơn mưa vẫn được miêu tả rất sống động, chân thật, qua cái nhìn hóm hỉnh của nhà thơ. Mưa trở thành niềm vui, sự mong đợi, nguồn gốc của sự sống.
c. Hình ảnh của con người:
- Hiện lên ở cuối bài thơ nhưng lại có tầm vóc bao trùm cả bài thơ - Hình ảnh người cha "đi cày về": "Đội sấm/ Đội chớp/ Đội cả trời mưa" => Là hình ảnh vô cùng quen thuộc với mỗi đứa trẻ nông thôn. - Là hình ảnh ẩn dụ cho tầm vóc con người giữa thiên nhiên bao la, vừa vững vàng lại hiên ngang (Điệp từ "Đội") - Bao trùm là tình yêu thương, lòng biết ơn của nhà thơ dành cho người cha vất vả của mình
d. Kết luận chung
- Bài thơ Mưa được sáng tác năm nhà thơ chín tuổi =>Có sự trong sáng, ngây thơ của một đứa trẻ với một trí tưởng tượng vô cùng phong phú. - Tất cả thiên nhiên, con người hiện lên trong bài thơ vô cùng sống động, chân thực lại vui tươi. - Bài thơ được viết theo thể đồng dao, nhịp ngắt liên tục, tạo nên sự rộn rã, vội vã trong cơn mưa mùa hè. Nghệ thuật nhân hóa, so sánh được sử dụng nhuần nhuyễn, thú vị.
3. Kết bài
- Khẳng định lại ý nghĩa của bài thơ.
Bài mẫu
Sinh ra và lớn lên tại một làng quê thuộc huyện Nam Sách, năng khiếu thơ của Trần Đăng Khoa nảy nở rất sớm. Nhiều bài thơ trong tập Góc sân và khoảng trời được tác giả viết khi còn học tiểu học. Bài thơ Mưa được chàng thi sĩ tí hon này viết năm lên 9 tuổi, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ của nhân dân ta đang diễn ra vô cùng ác liệt. Từ lúc sắp mưa đến khi mưa rơi, cảnh bầu trời mặt đất từ sấm chớp mây mưa, từ cây cỏ đến những con vật như chó, gà con, lũ kiến,... đều được cảm nhận qua tâm hồn tuổi thơ rất hồn nhiên ngộ nghĩnh.
Bài thơ viết theo cách nói lối đồng dao, có 63 câu thơ rất ngắn, có 10 câu chỉ có 1 chữ, có 37 câu thơ 2 chữ. 6 câu thơ 3 chữ, 9 câu thơ 4 chữ, và chỉ có 1 câu thơ 5 chữ. Qua sự khảo sát ấy, ta thấy cách viết của Khoa rất tự nhiên, hồn nhiên, câu thơ nối tiếp xuất hiện theo cảm nhận và cảm xúc từ sắp mưa đến mưa rồi, và sau cùng là hình ảnh người bố của Khoa đi cày về trong cơn mưa dữ dội, tầm tã.
Mở đầu bài thơ như một tiếng reo của trẻ thơ cất lên: Sắp mưa / sắp mưa. Mẫn cảm nhất là loài mối bay ra để đón mưa. Tài thật, sao mà bé Khoa phân loại được, nhận diện được tuổi tác những con mối: Mối trẻ / Bay cao / Mối già / Bay thấp. Tiếp theo là bầy gà con Rối rít tìm nơi / ẩn nấp. Ông trời, cây mía, kiến, lá khô, cỏ gà, bụi tre, hàng bưởi, chớp, sấm, cây dừa, ngọn mùng tơi... được chú bé nói tới, nhắc tới. Tác giả sử dụng nhân hoá khá hay, tạo nên những liên tưởng thú vị, thể hiện sự tưởng tượng phong phú. Mây đen kéo phủ đầy trời, tưởng như Ông trời / mặc áo giáp đen / Ra trận. Lá mía dài, nhọn sắc. Gió thổi, lá mía xào xạc bay, khác nào Muôn nghìn cây mía / Múa gươm. Kiến chạy mưa, như vỡ tổ, nhà thơ tưởng như Kiến / Hành quân / Đầy đường. Không khí hùng tráng của lịch sử dân tộc thời chống Mĩ đã phản chiếu vào thơ Khoa. Từ ông trời đến nghìn cây mía, đàn kiến, tất cả đều ra trận, đều múa gươm đều hành quân, tất cả đều tham gia vào cuộc diễu binh hùng vĩ (thơ của Tố Hữu). Cả một không gian rộng lớn chuyển động vì sắp mưa: Lá khô / Gió cuốn Bụi bay / Cuồn cuộn, cỏ gà, bụi tre, hàng bưởi, cây dừa, ngọn mùng tơi - thế giới cây cỏ này được nhân hoá. Cách nhận xét của chú bé 9 tuổi khá tinh tế, hóm hỉnh, cỏ gà rung tai nghe. Bụi tre Tần ngần – Gỡ tóc. Hàng bưởi trĩu quả, trong gió, như một người hiền đang đu đưa - bế lũ con - Đầu tròn - trọc lốc. Gió thổi mỗi lúc một mạnh. Cây dừa Sải tay – Bế, ngọn mùng tơi nhảy múa. Một không gian nghệ thuật, một thế giới tạo vật cựa quậy, sống động, chuyển động khi trời sắp mưa. Tất cả đều có linh hồn, có cảm giác, có hành động... được thể hiện qua các hình ảnh nhân hoá rất ngộ nghĩnh, đáng yêu. Sắp mưa, sấm chớp rung chuyển, rạch xé trời đất. Chớp rạch trời ngang trời... Sấm như một tên hề Ghé xuống sân - Khanh khách - Cười. Đó là cảm nhận vũ trụ của tuổi thơ.
Cảnh trời mưa được diễn tả bằng 14 câu thơ. Mưa rơi trong tiếng gió ù ù như xay lúa. Giọt mưa lộp bộp Lộp bộp rơi! Trong màn mưa, đất trời trở nên mù trắng nước. Và mưa chéo mặt sân sủi bọt. Bé Khoa đã dàn dựng một hoạt cảnh mưa có cóc, chó và cây lá thật hóm hỉnh:
Cóc nhảy lồm chồm
Chó sủa
Cây lá hả hê.
Mưa làm mát dịu trời đất mùa hè. Mưa làm cho cây lá xanh tươi, tốt tươi. Cây lá hả hê vui sướng đón cơn mưa nhân hoá thoát sáo và rất gợi cảm. Ở đây mưa là nguồn gốc sự sống, mưa là niềm vui đợi chờ.
Cuối bài thơ mới xuất hiện hình ảnh con người. Một hình ảnh rất quen thuộc ở làng quê xưa nay:
Bố em đi cày về
Đội sấm
Đội chớp
Đội cả trời mưa...
Mọi thứ của vũ trụ như sấm chớp, mưa đều đội trên đầu bố em. Chữ đội được điệp lại 3 lần, không chỉ cực tả sự vất vả dãi nắng dầm mưa của bố em, của người dân cày Việt Nam xưa nay mà còn mang hàm nghĩa, người nông dân cày cấy trong bom đạn chiến tranh, vừa sản xuất vừa chiến đấu. Sau vần thơ là lòng biết ơn, kính yêu của Khoa.
Mưa là một bài thơ hay. Thế giới thiên nhiên trong cơn mưa rào ở làng quê được cảm nhận và miêu tả tinh tế. Các câu thơ ngắn 1, 2, 3... chữ đan cài vào nhau, kết hợp với vần chân đã tạo nên nhạc điệu thơ, gợi tả tiếng mưa rơi, nghe rất vui. Phép nhân hoá và nghệ thuật sử dụng các từ láy (rối rít, cuồn cuộn, tần ngần, đu đưa, trọc lốc, khô khốc, khanh khách, ù ù, lộp bộp, chồm chồm, hả hê) đã tạo nên những vần thơ, những hình ảnh hồn nhiên, ngộ nghĩnh, thi vị. Mưa là một bài thơ đặc sắc của tuổi thơ và tâm hồn tuổi thơ.