Soạn bài Thao tác lập luận bình luận (chi tiết) — Không quảng cáo

Phần I

MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU THAO TÁC LẬP LUẬN BÌNH LUẬN

Câu 1 (trang 71 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Bình luận trong các trường hợp trên nhằm đưa ra những ý kiến nhận xét, đánh giá, bàn luận về sự đúng/sai, hay/dở, lợi/hại của vấn đề.

Câu 2 (trang 71 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

a.

- Tác giả có ý thức tranh luận với quan niệm cho rằng việc lập khoa luật là không cần thiết

- Tác giả đã nêu ra vấn đề đúng, sai của đời sống và bàn bạc rất sâu. Theo đó vua chúa thống trị đất nước đều phải dựa vào luật, và thực hiện theo luật.

- Nhằm mục đích thuyết phục triều đình cho mở khoa luật.

b.

- Nguyễn Trường Tộ có lý do để đề nghị lập khoa luật bởi lúc bấy giờ, ai nấy đều đã thống nhất rõ ràng muốn trị nước thì phải dựa vào luật chứ không phải vào những lời nói suông trên giấy về trung hiếu hay lễ nghĩa, rằng luật pháp là công bằng và cũng là đạo đức.

c. Đoạn trích Xin lập khoa luật của Nguyễn Trường Tộ là một đoạn lập luận bình luận vì nó thể hiện rõ tính chất đề xuất vấn đề đồng thời nhận xét đánh giá giúp người đọc, người nghe hiểu, tán đồng với đề xuất của tác giả.

Câu 3 (trang 71 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Giải thích:

- Như vậy mới nắm vững được cách tổ chức luận cứ, luận điểm ⇒ đạt tới mục đích đặt ra.

- Để vận dụng trong quá trình trình bày ⇒ tạo sự lôi cuốn, thuyết phục.

Câu 4 (trang 71 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Con người cần thiết bình luận, dám bình luận: để thể hiện chính kiến, quan điểm của mình và thuyết phục được người nghe về những vấn đề đó.

- Phải nắm kỹ năng bình luận thì bình luận hấp dẫn, lôi cuốn, thuyết phục khách quan.

Phần II

CÁCH BÌNH LUẬN

- Bước 1: Nêu hiện tượng/vấn đề cần bình luận

+Nêu rõ thái độ và sự đánh giá của người bình luận với vấn đề được đưa ra.

+ Đảm bảo trung thực, khách quan, ngắn gọn, rõ ràng.

- Bước 2: Đánh giá vấn đề cần bình luận. Tùy từng vấn đề mà lựa chọn cách đánh giá:

+ Đứng về một phía, tìm lý lẽ, dẫn chứng để ủng hộ phía đúng, phê phán phía sai.

+ Kết hợp phần đúng của mỗi phía, loại bỏ phần hạn chế để đi tới sự đánh giá công bằng.

+ Đưa ra cách đánh giá phải/trái, đúng/sai, hay/dở của riêng mình sau khi đã phân tích các quan điểm, ý kiến khác nhau về đề tài cần bình luận.

- Bước 3: Bàn về hiện tượng/vấn đề cần bình luận

+ Bàn về thái độ, hành động, cách giải quyết trước hiện tượng vừa đánh giá.

+ Bàn về những điều có thể rút ra khi liên hệ với thời đại, hoàn cảnh sống, lứa tuổi của mình và của những người đang nghe bình luận.

+ Bàn về những ý nghĩa xa rộng, sâu sắc hơn mà hiện tượng/vấn đề có thể gợi ra.

Luyện tập

Câu 1 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Có người cho rằng bình luận chẳng qua chỉ là sự kết hợp của hai kiểu lập luận giải thích và chứng minh. Nhận xét ấy đúng hay không đúng? Vì sao?

Trả lời:

Bình luận không phải là giải thích, không phải chứng minh và cũng không phải là giải thích và chứng minh cộng lại. Sự khác nhau là ở mục đích:

- Mục đích của giải thích là giúp người nghe (người đọc) hiểu nhận định được nêu,

- Mục đích của chứng minh là giúp họ tin rằng nhận định ấy là có căn cứ trong sự thật (hay lẽ phải). Sự giải thích, do đó, phải hướng vể những người còn chưa rõ, chưa tin.

- Trong khi ấy, mục đích cuối cùng của bình luận lại là giúp người nghe (người đọc) đánh giá hiện tượng (vấn đề) được chính xác, toàn diện, công bằng và bàn luận cùng họ về những ý nghĩa sâu rộng có thể rút ra từ hiện tượng (vấn đề) đó, bằng những ý kiến chặt chẽ, sắc sảo và mới mẻ của riêng mình. Xét về bản chất, lập luận bình luận là để dành cho những người đã biết, đã có ý kiến về một hiện tượng (vấn đề) nào đó, nhưng ý kiến của họ còn khác với ý kiến của người bình luận.

→ Vì thế, yêu cầu cao nhất của hoạt động bình luận không phải là dễ hiểu (đó là yêu cầu của giải thích), hay có nhiều dẫn chứng phong phú, đáng tin cậy (đó là yêu cầu của chứng minh). Trôi chảy, hấp dẫn, giàu nhiệt tình thuyết phục, giàu tính đấu tranh cho quan điểm, ý kiến đúng đắn, đó mới là những phẩm chất thích hợp với văn bình luận.

Câu 2 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Đoạn trích (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 2) có sử dụng thao tác bình luận không? Căn cứ vào đâu để anh (chị) có thể kết luận là có (hoặc không)?

Trả lời:

Đoạn trích của Võ Thị Hảo về vấn đề giao thông có sử dụng kiểu lập luận bình luận. Điều này thể hiện rõ ở:

- Chủ đề lập luận: Vấn đề giao thông và tai nạn giao thông ở nước ta.

- Mục đích thuyết phục (mục đích lập luận): hướng đến đề xuất "chúng ta cần một chương trình truyền thông hiệu quả hơn để "những lưỡi hái tử thần" không còn nghênh ngang trên đường phố!".

- Các lập luận được triển khai chặt chẽ, có hệ thống và giàu sức thuyết phục:

+ Bài viết mở đầu bằng hai dẫn chứng tiêu biểu, gây ấn tượng mạnh đối với người đọc.

+ Tiếp đến là những phân tích, bình luận rất xác đáng về "thần chết" trong lĩnh vực giao thông.

+ Lập luận thêm thuyết phục bởi những số liệu thống kê mà tác giả đã dẫn ra.

+ Đề xuất của tác giả.

Câu 3 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Sau khi đọc và suy nghĩ kỹ về đoạn trích Xin lập khoa luật , anh (chị) thấy mình có thể bình luận gì thêm về vai trò của pháp luật và của việc giáo dục pháp luật trong xã hội?

Trả lời:

Để viết được bài bình luận về vai trò của luật pháp và việc giáo dục pháp luật trong xã hội, cần tập trung chú ý:

- Nêu được vai trò và ý nghĩa to lớn của luật pháp trong mỗi lĩnh vực của đời sống, nhất là trong thời đại mọi người "sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật" hôm nay.

- Tinh hình hiểu biết và thói quen làm việc theo pháp luật ở nước ta hiện nay đã đáp ứng được nhu cầu phát triển chưa?

- Đề xuất giải pháp nâng cao hiểu biết về pháp luật và sự tuân thủ pháp luật của mỗi người trong cuộc sống.