Soạn bài Trưa tha hương SGK Ngữ Văn 7 tập 2 Cánh diều - chi tiết
Đọc trước tùy bút Trưa tha hương và tìm hiểu thêm về tác giả Trần Cư.
Nội dung chính
| Thuật lại nỗi nhớ quê hương da diết của một người con lâu ngày rời xa quê hương. Chỉ với những âm thanh quen thuộc, đơn sơ, mộc mạc, đã gợi lại trong trái tim những kỉ niệm xưa cũ không thể nào quên. |
Chuẩn bị 1
Câu 1 (trang 63, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Đọc trước tùy bút Trưa tha hương và tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Trần Cư.
Phương pháp giải:
Đọc trước tùy bút và tìm hiểu về tác giả.
Lời giải chi tiết:
- Trần Cư tên thật là Trần Ngọc Cư, sinh ngày 3-4-1918 tại Huê Lăng - Thủy Nguyên - Hải Phòng, sinh ra trong một gia đình đông con.
- Với bao nỗ lực của bản thân và gia đình, Trần Cư lấy được tấm bằng tú tài triết học phần một (năm 1938).
- Được bạn bè mách bảo, Trần Cư tìm đến với báo chí. Vào năm 1941, lần đầu tiên trong đời ông có bài đăng trên tờ Tin mới văn chương
+ Trần Cư tên thật là Trần Ngọc Cư, sinh ngày 3-4-1918 tại Huê Lăng - Thủy Nguyên + Hải Phòng, sinh ra trong một gia đình đông con. Để ông có thể được học hành đàng hoàng cha mẹ đã rất vất vả, cố gắng
+ Với bao nỗ lực của bản thân và gia đình, Trần Cư lấy được tấm bằng tú tài triết học phần một (năm 1938). Không muốn là gánh nặng thêm cho người thân, ông quyết định thi vào ngành bưu điện Đông Dương, đi làm lấy tiền phụ giúp gia đình, đồng thời học nốt phần hai. Sau đó ông tập trung viết báo.
+ Được bạn bè mách bảo, Trần Cư tìm đến với báo chí. Vào năm 1941, lần đầu tiên trong đời ông có bài đăng trên tờ Tin mới văn chương
+ Tiểu thuyết thứ bảy là tờ báo Trần Cư cộng tác lâu dài nhất. Trên tờ báo này, ông chủ yếu đăng các tác phẩm văn học như truyện ngắn, ký, tùy bút. Nhiều người cùng thời giờ vẫn còn nhớ những tác phẩm khá chắc tay của ông như Trưa tha hương (17-7-1943), Trên lái thần (12-1944)…
Tác giả Trần Cư sinh năm 1918, mất năm 2002, quê ở Hải Phòng
Chuẩn bị 2
Câu 2 (trang 63, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Tìm hiểu điệu hát ru của miền Bắc.
Phương pháp giải:
Tìm hiểu điệu hát ru của miền Bắc.
Lời giải chi tiết:
Hát ru của người Việt ở Bắc Bộ có nguồn gốc lịch sử lâu đời, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, ăn sâu vào tâm hồn người Việt.
Buổi ban đầu, tiếng hát ru có tính chất phản xạ, bản năng của người mẹ dùng để ức chế giấc ngủ và thể hiện tình cảm mẹ con thiêng liêng. Nhưng về sau, tiếng hát ru hình thành và trở thành một loại dân ca trữ tình nằm trong sinh hoạt văn hóa gia đình với chức năng giáo dục và thẩm mỹ sâu sắc. Hát ru đã vượt khỏi phạm vi gia đình và trở thành một loại dân ca nằm trong hình thức thanh nhạc. Hát ru người Việt ở Bắc Bộ ra đời là kết quả của sự sáng tạo cùng với tình yêu thương vô bờ bến của những người mẹ, người bà, người chị.
Không giống các thể loại dân ca khác chỉ bó hẹp trong bối cảnh của hội hè, những bài Hát ru ở Bắc Bộ thường mang tính chất ngụ ngôn, nội dung lời ca khá phong phú, mang nhiều hình ảnh nỗi niềm khác nhau. Từ hình ảnh những con vật thân thuộc, gần với cuộc sống của người nông dân như con cò, con vạc, con tôm, con mèo, con chuột, cái bống… đến công việc làm ăn, đi chợ; từ các mối quan hệ giữa con người với con người đến lẽ sống ở đời, các hiện tượng thiên nhiên quen thuộc. Lời ca của những bài Hát ru thường thể hiện tâm lý hồn nhiên, chất phác phù hợp với tính hình ảnh, tính cụ thể trong việc lĩnh hội hình tượng nghệ thuật của trẻ thơ.
Hát ru có nguồn gốc lâu đời, là phương pháp các bà, các mẹ dùng để ru con ngủ. Phần lớn các câu trong bài hát ru con lấy từ ca dao, đồng dao, hay trích từ các loại thơ hoặc hò dân gian được truyền miệng từ bà xuống mẹ, thế hệ trước sang thế hệ sau.
Đọc hiểu 1
Câu 1 (trang 63, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Chú ý tình huống, địa điểm, thời gian,…của câu chuyện.
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
Câu chuyện diễn ra vào một buổi trưa lung linh nắng, tại Chúp, bên kia bờ Cửu Long Giang, ở nhà một người bạn Nam Kỳ.
Tình huống xảy ra câu chuyện là khi nhân vật tôi nằm nghỉ trưa ở nhà người bạn, trong không gian vắng lặng buổi trưa có âm thanh tiếng ru quen thuộc.
- Thời gian: Một buổi trưa lung linh
- Địa điểm
+ Ở Chúp, bên kia bờ Cửu Long Giang
+ Ở nhà một người bạn Nam Kỳ
- Tình huống: Nhân vật tôi nằm nghỉ trưa ở nhà người bạn, trước không gian trưa vắng lặng và âm thanh tiếng ru quen thuộc.
- Cảnh vật: “ Một cách cửa bếp còn mở ….xanh dịu trên rèm cửa”
Đọc hiểu 2
Câu 2 (trang 64, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Từ “nạo” trong câu: “Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo vào hồn” diễn tả được điều gì?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
Từ “nạo” trong câu: “Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo vào hồn” diễn tả tiếng võng cọ vào tâm hồn, mang đến cảm giác da diết bồi hồi.
Từ “nạo” trong câu: “Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo vào hồn.” diễn tả âm thanh tiếng võng cọ sát vào tâm hồn tôi, mang đến những cảm giác bồi hồi, da diết.
Tiếng võng vang lên chạm đến tâm hồn, gợi cảm giác da diết, bồi hồi
Đọc hiểu 3
Câu 3 (trang 65, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Tại sao tiếng hát ru lại khiến nhân vật “tôi” nhớ nhà?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
Tiếng hát ru lại khiến nhân vật “tôi” nhớ nhà vì nhân vật “tôi” như đã gặp linh hồn của đất nước
Tiếng hát ru nhắc nhân vật “tôi” nhớ đến những kỉ niệm ngày xưa ở ngôi nhà của mình, nhớ thầy, mẹ, vú em.
Kí ức về quê nhà gắn liền với tiếng hát ru
Đọc hiểu 4
Câu 4 (trang 65, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Tiếng hát ru đã giúp “tôi” nhận ra điều gì?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
Tiếng hát ru đã giúp “tôi” nhận ra rằng: “Thì ra tôi phải đi mất hàng ngàn cây số mới nhận thấy ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi.”
Tiếng hát ru đã giúp “tôi” nhận ra rằng: “Thì ra tôi phải đi mất hàng ngàn cây số mới nhận thấy ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi.”
Nhận ra ở giữa ra đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi.
Đọc hiểu 5
Câu 5 (trang 65, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Chú ý địa điểm và thời gian được nói tới trong các câu hát ru
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
- Địa điểm: “nước non Cao Bằng”
- Thời gian: “khi đi trúc mọc măng/ Khi về trúc đã cao bằng ngọn tre” => thời gian dài đằng đẵng
Đọc hiểu 6
Câu 6 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Nhân vật “tôi” thấy hình ảnh gì của quê hương qua tiếng hát ru?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
Hình ảnh quê hương mà nhân vật “tôi” thấy qua tiếng hát ru là: “Những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm trèo ngày vào đám, tất cả cuộc sống nhịp nhàng, đơn sơ, đầy thi vị ngoài đồng ruộng, trong thôn xóm, tất cả những cái gì rất đẹp của quê hương đều lần lượt hiện về trong lòng tôi vì câu hát”.
Nhân vật “tôi” thấy hình ảnh của quê hương qua tiếng hát ru là: “Những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm trèo ngày vào đám, tất cả cuộc sống nhịp nhàng, đơn sơ, đầy thi vị ngoài đồng ruộng, trong thôn xóm, tất cả những cái gì rất đẹp của quê hương đều lần lượt hiện về trong lòng tôi vì câu hát”
Hình ảnh: những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm chèo ngày vào đám của quê hương.
CH cuối bài 1
Câu 1 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Bài tuỳ bút Trưa tha hương viết về chuyện gì? Đề tài và bối cảnh của câu chuyện có gì đặc biệt?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
- Bài Trưa tha hương nói lên những suy nghĩ và cảm xúc của tác giả về điệu hát ru nói riêng, nỗi lòng người xa xứ nói chung khi nghe tiếng hát ru của một người phụ nữ miền Bắc
- Đề tài và bối cảnh của câu chuyện nêu ngay ở phần mở đầu: “Một buổi trưa ở Chúp. Nguyên hôm đó là một ngày nghỉ. Tôi đạp xe sang thăm Chúp ở bên kia bờ Cửu Long Giang. Tôi nghỉ chân ở một gia đình người bạn Nam Kỳ. Sau bữa cơm trưa, ai nấy đều sửa soạn đi nghỉ… Bỗng nhiên, ở bên trái, ngoài hiên rộng, nổi lên tiếng võng đưa… Rồi một giọng cu em nổi lên – một giọng người Bắc…”
- Bài tùy bút Trưa tha hương viết về cảm xúc, tâm trạng nhớ nhà của nhân vật “tôi” khi nghe thấy âm thanh tiếng ru của người xứ Bắc. Nhận ra những hạnh phúc giản dị nơi quê nhà mà bấy lâu nay đã quên mất.
- Đề tài và bối cảnh câu chuyện đó rất đặc biệt vì ở chính quê người, ở căn nhà của người khác nhân vật tôi lại bắt gặp được những âm thanh quen thuộc, nhắc nhớ những kỉ niệm xưa cũ.
Bài tùy bút viết về: Một buổi trưa ở Chúp khiến nhân vật “tôi” nhớ về quê hương.
Đề tài: Sự thân thuộc của quê hương
Bối cảnh: Nhân vật “tôi” đang ở nơi xứ người, bỗng nghe thấy tiếng hát ru đã làm gợi nhớ về quê hương.
CH cuối bài 2
Câu 2 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Tiếng hát ru đã làm nhân vật “tôi” nhớ đến những gì?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
Tiếng hát ru đã làm nhân vật “tôi” nhớ nhà, nhớ về những ngày thơ ấu ở xứ Bắc với biết bao kỉ niệm hiện về: “Tự nhiên tôi nhớ nhà. Phải chăng tôi đã gặp linh hồn của đất nước. Hình như xa lắm, đã lâu rồi, ở mãi tít phương Bắc, trong gia đình tôi cũng có những buổi trưa oi ả với tiếng võng đều đều...”.
- “Tự nhiên tôi thấy nhớ nhà”, “tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ”
- Nhớ về những kỉ niệm ngày xưa với thầy, mẹ, với vú em
- Nhớ về khung cảnh quen thuộc ở xứ Bắc
Tiếng hát ru đã làm nhân vật “tôi” nhớ đến:
- Nhà và những kỉ niệm về người thân: cha, mẹ và người vú em
- Quê hương xứ Bắc với: “Những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm chèo ngày vào đám, tất cả cuộc sống nhịp nhàng, đơn sơ, đầy thi vị ngoài đồng ruộng, trong thôn xóm, tất cả những cái gì rất đẹp của quê hương”.
CH cuối bài 3
Câu 3 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Dẫn ra một số câu văn, đoạn thể hiện rõ tình cảm xúc động và những suy nghĩ sâu lắng của tác giả khi nghe tiếng hát ru.
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
Tình cảm xúc động và những suy nghĩ sâu lắng của tác giả khi nghe tiếng hát ru được thể hiện qua đoạn văn: “Tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ. Và ngạc nhiên sao lại nằm ở đây, ở chốn rừng rú này. Thì ra tôi phải đi mất hàng ngàn cây số mới nhận thấy ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi.”
=> Nghe tiếng hát ru, “tôi” xúc động và thấy nhớ nhà, nhận ra một điều vô cùng có ý nghĩa đó là “ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi”.
“ Tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ. Và ngạc nhiên sao lại nằm ở đây, ở chốn rừng rú này. Thì ra tôi phải đi mất hàng ngàn cây số mới nhận thấy ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi.”
- “Tự nhiên tôi nhớ nhà. Phải chăng tôi đã gặp linh hồn của đất nước. Hình như xa lắm, đã lâu rồi, ở mãi tít phương Bắc, trong gia đình tôi cũng có những buổi trưa oi ả với tiếng võng đều đều…”
- “Tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ. Và ngạc nhiên sao lại nằm ở đây, ở chốn rừng rú này. Thì ra tôi đã phải đi mất hàng ngàn cây số mới nhận thấy ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi. [...]”
- “Tiếng ru đều đều hòa với tiếng võng kẽo kẹt có một cái gì đặc biệt Việt Nam - nhất là một buổi trưa ở chốn xa xôi, nghe một câu hát ru của quê hương mình, thấm thía và buồn mang mang quá!”
- “Tôi bỗng thấy tâm hồn bớt cô đơn hơn một chút. Bởi vì ở chốn xa lạ này, bên vách kia còn có một linh hồn cô đơn, lạnh lùng hơn, nhưng âm thầm, tăm tối hơn, cho nên tha hương hơn nữa…”
- “Thì ra, cho dù có đi quanh thế giới này đi nữa, trong khi Trái Đất mang ta, ta cũng mang trong lòng cả một thế giới.”
- “Dù qua không gian, qua thời gian, ta vẫn còn một chút gì riêng biệt của ta. Tiếng nói có trọ trẹ, giọng có pha, nhưng tâm hồn vẫn vậy. [...]”
CH cuối bài 4
Câu 4 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Qua một số câu văn cụ thể trong văn bản, phân tích đặc điểm của tuỳ bút: ngôn ngữ rất giàu hình ảnh và cảm xúc.
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
Một hoặc hai câu văn thể hiện rõ đặc điểm của tuỳ bút: ngôn ngữ rất giàu hình ảnh và cảm xúc : Những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm trèo ngày vào đám, tất cả cuộc sống nhịp nhàng, đơn sơ, đầy thi vị ngoài đồng ruộng, trong thôn xóm, tất cả những cái gì rất đẹp của quê hương đều lần lượt hiện về trong lòng tôi vì câu hát”
=> Hình ảnh làng quê Bắc Bộ hiện lên đầy sinh động, gần gũi, nên thơ, đan cài với cảm xúc nhớ nhung và tự hào của nhân vật.
Ngôn ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc: Những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm trèo ngày vào đám, tất cả cuộc sống nhịp nhàng, đơn sơ, đầy thi vị ngoài đồng ruộng, trong thôn xóm, tất cả những cái gì rất đẹp của quê hương đều lần lượt hiện về trong lòng tôi vì câu hát” => Hình ảnh làng quê Bắc Bộ hiện lên đầy sinh động, gần gũi, nên thơ, đan cài với cảm xúc nhớ nhung và tự hào của nhân vật.
- Những câu văn giàu hình ảnh giúp tái hiện lại cảnh vật: “Tiếng dây thừng căng thẳng cọ vào guốc võng kẽo kẹt, nghe buồn nản lạ”; “Tôi võng đưa kẽo kẹt như nạo vào hồn”; “Những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm trèo ngày vào đám…”
- Những câu văn giàu cảm xúc: “Tự nhiên tôi nhớ nhà”; “Tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ”; “Tôi bỗng thấy tâm hồn cô đơn hơn một chút”... bộc lộ trực tiếp nỗi cô đơn, nhớ nhà.
CH cuối bài 5
Câu 5 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Bài tuỳ bút cho em hiểu thêm được gì về điệu hát ru miền Bắc?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ văn bản.
Lời giải chi tiết:
Bài tùy bút cho em hiểu thêm rằng điệu hát ru miền Bắc không đơn thuần chỉ để hát ru em, ru con ngủ mà nó còn là điệu hồn dân tộc, nó là kí ức tuổi thơ của biết bao con người. Nó nhắc nhớ người ta về cội nguồn dân tộc và nơi chôn rau cắt rốn của mình.
Bài tùy bút cho em hiểu thêm về điệu hát ru miền Bắc là: Điệu hát ru miền Bắc không đơn thuần chỉ để hát ru em, ru con ngủ mà nó còn là điệu hồn dân tộc, nó là kí ức tuổi thơ của biết bao con người. Nó nhắc nhớ người ta về cội nguồn dân tộc và nơi chôn rau cắt rốn của mình.
Điệu hát ru miền Bắc đã thấm sâu vào tâm hồn mỗi người, trở thành một kí ức đẹp đẽ gợi nhắc kỉ niệm về tuổi thơ, gợi nhắc về quê hương.
Bài đọc