Bài 23. Việt Nam đầu thế kỉ XX - SGK Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo

Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đã dẫn đến những thay đổi gì trong xã hội Việt Nam. Tư tưởng "khai dân trí, chấn dân khí" được thể hiện như thế nào qua những hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh. Em hãy nêu những sự kiện chính trong quá trình hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành từ năm 1908 đến năm 1917.

? mục 1 1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 90 SGK

a, Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đã dẫn đến những thay đổi gì trong xã hội Việt Nam?

b, Tư liệu 23.2 phản ánh mâu thuẫn cơ bản nào trong xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX.

Phương pháp giải:

Đọc nội dung mục 1 trang 90, 91 SGK

Lời giải chi tiết:

a, Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đã dẫn đến thay đổi trong xã hội Việt Nam:

- Giai cấp địa chủ tuy mất vai trò giai cấp thống trị, nhưng số lượng ngày càng đông thêm.

- Giai cấp nông dân ngày càng bị bần cùng hóa, lâm vào cảnh nghèo khổ, không lối thoát.

- Đô thị phát triển dẫn đến sự xuất hiện tầng lớp tư sản và tiểu tư sản, trí thức thành thị.

- Sự ra đời đội ngũ công nhân Việt Nam.

- Các sĩ phu Nho học có chuyển biến về tư tưởng chính trị, đọc sách báo châu Âu và Trung Quốc.

b, Mâu thuẫn cơ bản trong xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX

+ Toàn thể nhân dân Việt Nam với thực dân Pháp (mâu thuẫn chủ yếu, cơ bản)

+ Nông dân và địa chủ phong kiến

? mục 2 1

Trả lời câu hỏi mục 2 trang 92 SGK

a, Tư tưởng "khai dân trí, chấn dân khí" được thể hiện như thế nào qua những hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh?

b, Đọc tư liệu, em có đồng ý với quan điểm "chi bằng học" như là con đường ưu tiên để giành lấy độc lập tự do của dân tộc vào đầu thế kỉ XX không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc nội dung mục 2 trang 92, 93 SGK

Lời giải chi tiết:

a, Tư tưởng "khai dân trí, chấn dân khí" được thể hiện qua những hoạt động:

* Phan Bội Châu (1867 - 1940):

- Năm 1904: thành lập Hội Duy tân

- Đầu năm 1905: sang Nhật Bản nhờ giúp đỡ về khí giới, tiền bạc để đánh Pháp.

- Năm 1912: thành lập Việt Nam Quang phục hội ở Quảng Đông (Trung Quốc).

- Đầu năm 1913: Quang phục hội đưa người về nước nhằm thực hiện một số cuộc ám sát các tên thực dân đầu sỏ và tay sai nhưng thất bại.

* Phan Châu Trinh (1872 - 1926):

- Năm 1906: mở cuộc vận động Duy tân ở Trung Kì với chủ trương dựa vào Pháp để cải cách nhắm "khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh".

- Tháng 3 năm 1908, phong trào chống sưu thuế Trung Kỳ nổ ra, và bị triều Nguyễn và chính phủ bảo hộ Pháp đàn áp dữ dội.

- Năm 1911: Phan Châu Trinh sang Pháp, thành lập các tổ chức yêu nước, kiến nghị Chính phủ Pháp tiến hành cải cách trính trị ở Việt Nam.

b, Em có đồng ý với quan điểm "chi bằng học" như là con đường ưu tiên để giành lấy độc lập tự do của dân tộc vào đầu thế kỉ XX vì:

- Trên thế giới, cuộc cách mạng Tân Hợi và thắng lợi của công cuộc Duy Tân Nhật Bản đã cho thấy sự thức tỉnh của châu Á.

- Trong khi Việt Nam đứng trước thực trạng xã hội đen tối, bế tắc, không có đường lối cách mạng rõ ràng thì cần "khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh".

- Tự lực khai hóa, tự lực, tự cường chính là yếu tố để nhân dân ta giành được độc lập, đất nước thoát khỏi ách thống trị của Pháp.

=> Vận động nhân dân thức tỉnh, mở mang dân trí, trình độ văn hóa, phát triển ngành nghề… để tự cường, tự lực khai hóa là con đường ngắn nhất, có hiệu quả nhất để tiến lên giành độc lập nước nhà.

? mục 3 1

Trả lời câu hỏi mục 3 trang 93 SGK

Em hãy nêu những sự kiện chính trong quá trình hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành từ năm 1908 đến năm 1917.

Phương pháp giải:

Đọc nội dung mục 3 trang 93, 94 SGK

Lời giải chi tiết:

Quá trình hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành từ năm 1908 đến năm 1917.

- Năm 1908: Nguyễn Tất Thành đã tham gia cuộc biểu tình chống sưu cao, thuế nặng của nhân dân Thừa Thiên Huế => bắt đầu cuộc đấu tranh yêu nước của mình.

- 5/6/1911: Nguyễn Tất Thành rời bến Nhà Rồng (Sài Gòn) ra đi tìm đường cứu nước.

- Năm 1911 - 1917: Nguyễn Tất Thành qua nhiều nước ở châu Á, châu Phi, châu Mỹ, tìm hiểu thực trạng ở các quốc gia.

- Năm 1917: Nguyễn Tất Thành trở lại Pháp, tham gia hoạt động trong Hội những người yêu nước An Nam, viết báo, truyền đơn, tranh thủ các diễn đàn, buổi mít tinh để tố cáo thực dân và tuyên truyền cho cách mạng Việt Nam. Sống và hoạt động trong phong trào công nhân Pháp, tiếp nhận ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười Nga, tư tưởng của Nguyễn Tất Thành có những chuyển biến mạnh mẽ.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi luyện tập trang 94 SGK

a, Trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp, xã hội Việt Nam có những giai cấp, tầng lớp cơ bản nào? Những giai cấp, tầng lớp này có địa vị khác nhau, nhưng theo em, họ có điểm gì chung?

b, Em hãy hoàn thành niên biểu về hành trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành từ năm 1911 đến năm 1917 theo mẫu

Phương pháp giải:

Đọc nội dung mục 1, 3 SGK

Lời giải chi tiết:

a, Trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp, xã hội Việt Nam có những giai cấp, tầng lớp cơ bản:

- Địa chủ phong kiến

- Nông dân

- Tư sản, tiểu tư sản

- Công nhân

Những giai cấp, tầng lớp này có địa vị khác nhau, nhưng theo em, họ có điểm chung là đều mâu thuẫn với thực dân Pháp, muốn thoát khỏi ách áp bức, giành độc lập dân tộc.

Thời gian	Địa điểm tới	Hình ảnh
1911	Pháp	Nguyễn Tất Thành rời bến cảng Nhà Rồng, lên tàu Amiral Latouche Tréville của Pháp làm phụ bếp.
1911 – 1917	Các nước châu Á, châu Phi, châu Âu, châu Mĩ	Khách sạn Các-tơn (Luân Đôn), nơi Người làm phụ bếp trong thời gian ở Anh Khách sạn Omni Parker (Mỹ), nơi Người làm phụ bếp trong những năm 1912-1913
1917	Pháp	Nguyễn Ái Quốc tại Đảng Xã hội Pháp