Bài 7. Thích ứng với thay đổi - SGK GDCD 9 Chân trời sáng tạo
Em hãy quan sát các hình ảnh sau và cho biết những thay đổi nào đã xảy ra đối với các nhân vật và hậu quả của những thay đổi đó
Mở đầu
Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 38 SGK GDCD 9 Chân trời sáng tạo
Em hãy quan sát các hình ảnh sau và cho biết những thay đổi nào đã xảy ra đối với các nhân vật và hậu quả của những thay đổi đó
Phương pháp giải:
Em quan sát kĩ 2 hình ảnh để trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
Hình 1: Bạn nam là sinh viên ngành Thể dục thể thao nhưng bị tai nạn gãy chân, không thể tiếp tục
=> Hậu quả: bạn phải chuyển ngành học sang công nghệ thông tin
Hình 2: Gia đình mất đi một thành viên
=> Hậu quả: mọi người trong gia đình đều cảm thấy đau buồn
Khám phá 1
Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 33 SGK GDCD 9 Chân trời sáng tạo
Em hãy đọc câu chuyện và các trường hợp sau để trả lời câu hỏi
ÔI, SAO TAY KÝ LẠI THẾ NÀY!
Mẹ tôi kể lại, mấy hôm tôi ốm nằm liệt giường, ngày nào Bằng cũng đến lấp ló ngoài cửa sổ. Nó đứng thu lu ở đấy một lúc rồi lặng lẽ quay về. Chắc Bằng buồn lắm.
Hôm nay thấy tôi ra ngõ chơi được, Bằng mừng quá. Nó vừa chạy đến chỗ tôi vừa gọi:
Ký ơi, ra sân đình đánh đáo với tớ đi.
Tôi chưa kịp nói gì thì Bằng đã ôm chầm lấy tôi. Nó cầm tay tôi định kéo đi. Bỗng nét mặt nó biến sắc.
Nó chằm chằm nhìn vào tôi, hốt hoảng thốt lên:
- Ôi, sao tay Ký lại thế này?
- Chẳng biết nữa. Tôi trả lời gọn mấy tiếng như vậy.
Bọn trẻ chơi quanh dó thấy lạ liền ùa đến. Đứa sờ, đứa mó, có đứa tinh nghịch giật tay tôi một cái rồi bỏ chạy kêu lên:
- A, Ký què rồi chúng mày ạ. Ký què... Ký què.
Tôi chỉ còn biết đứng lặng nhìn xuống đôi tay buông thõng của mình, mặc cho hai dòng lệ ứa trào từ lúc nào. Thế là từ nay hai tiếng “thằng què” sẽ là cái biệt danh của tôi ư? Sao có chuyện kì lạ thế này nhỉ? Mới cách đây mấy ngày thôi, đôi tay của tôi vẫn còn nguyên vẹn kia mà!
(Nguyễn Ngọc Ký, 2022, Tôi đi học, NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, trang 11-12)
Trường hợp 1 .
Bạn K có mẹ làm công nhân và bố làm kĩ sư. Trong khi làm việc, không may mẹ của bạn K bị tai nạn lao động phải nằm viện sáu tháng. Thời gian đầu, mọi sinh hoạt của gia đình bị đảo lộn. Bố bạn K phải xin nghỉ việc không lương để vào bệnh viện chăm sóc mẹ. Bạn K phải thay bố mẹ quán xuyến công việc gia đình.
Trường hợp 2.
Lên cấp hai, bố bạn C làm ăn bị phá sản. Bạn C chia sẻ: “Đúng là chuyện gì cũng có thể xảy ra. Trước kia, mình không bao giờ nghĩ đến việc bố bị phá sản, phải bán nhà. Đến khi có chuyện, mẹ và mình đã rất lo lắng".
- Theo em, có những thay đổi nào đã xảy ra với các nhân vật trong câu chuyện và các trường hợp trên?
- Những thay đổi đó đã ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của họ?
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ câu chuyện và các trường hợp để hoàn thành bài tập
Lời giải chi tiết:
|
Thay đổi |
Ảnh hưởng |
|
|
Câu chuyện |
Sau trận ốm nặng, nhân vật Ký đã bị liệt tay |
Cuộc sống sinh hoạt của Ký thay đổi, bị các bạn bè chê bai, cười đùa |
|
Trường hợp 1 |
Mẹ K bị tai nạn lao động, phải nằm viện 6 tháng |
Bố K phải xin nghỉ việc để vào viện chăm mẹ, công việc trong nhà K phải quán xuyến |
|
Trường hợp 2 |
Bố bạn C bị phá sản trong kinh doanh, phải bán nhà |
Gia đình C lao đao, khó khăn về cả kinh tế lẫn tinh thần |
Khám phá 2
Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 40 SGK GDCD 9 Chân trời sáng tạo
Em hãy đọc nội dung sau và trả lời câu hỏi
|
Chấp nhận thay đổi là tất yếu: cho dù có chấp nhận hay không thì sự thay đổi cũng diễn ra; chấp nhận là điều kiện tiên quyết để có thể đối diện và thích ứng với thay đổi. Đối với những sự thay đổi quá lớn, có thể cần nhiều thời gian để chấp nhận và đối diện. |
Sau khi được bác sĩ kết luận gãy xương chân, phải bắt vít và sẽ không thể chạy điền kinh được nữa, anh B rất buồn và thất vọng. Bao nhiêu dự định của anh vẫn còn dang dở. Tuy nhiên, anh B tự nhủ rằng: “Có buồn hay thất vọng thì chân mình cũng đã gãy rồi. Mình không có cách nào ngoài việc đối diện với sự thật và vượt qua nó” |
|
Giữ bình tĩnh trong mọi hoàn cảnh: chỉ khi bình tĩnh, chúng ta mới sáng suốt để giải quyết vấn đề. Khi sự việc, biến cố xảy ra, cần lắng nghe, tìm hiểu để có đầy đủ thông tin trước khi phân ứng; hít thở sâu để lấy lại sự bình tĩnh và ở bên cạnh người thân hoặc người mà mình tin tưởng để có thêm sức mạnh khi phải đối diện với sự thay đổi. |
Khi bị ngã xe, anh B thấy chân trái của mình sưng tấy và đau nhức rất nhiều. Ngay lúc đó, anh cố gắng trấn an bản thân, nhờ người đi đường dìu lên vỉa hè để gọi điện thoại cho người bạn thân. Trong lúc chờ bạn đến đưa đi bệnh viện, anh B đã tìm cách cố định chân và hít thở sâu để giữ bình tĩnh. |
|
Chủ động tìm cách giải quyết vấn đề theo hướng tích cực: luôn có nhiều cách giải quyết cho một vấn đề; cần suy nghĩ, đề ra nhiều phương án khác nhau và cân nhắc để lựa chọn phương án tích cực, khả thi nhất. Bản thân cần chủ động giải quyết trước khi tìm đến sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè, thấy cô hoặc người có chuyên môn. |
Sau khi xuất viện, anh B tìm hiểu thông tin để chuyển ngành học. Nhận thấy bản thân có khả năng tin học khá tốt, ngành học phù hợp với tình hình sức khoẻ và có nhiều cơ hội việc làm sau khi ra trường nên anh B đã chuyển sang học công nghệ thông tin. Dần dần, anh B đã yêu thích ngành học này hơn. |
- Anh B đã làm gì để thích ứng với sự thay đổi của bản thân?
- Để thích ứng với sự thay đổi, cần rèn luyện những kĩ năng nào?
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ các thông tin để trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
Anh B đã thích ứng với sự thay đổi của bản thân bằng cách:
- Chấp nhận thực tế rằng chân mình đã gãy và sẽ không thể chạy điền kinh được nữa
- Giữ bình tĩnh trong tình huống khẩn cấp khi bị tan nạn, tìm kiếm sự hỗ trợ từ người đi đường và bạn thân
- Chủ động tìm cách giải quyết vấn đề bằng cách tìm hiểu thông tin về việc chuyển ngành học và lựa chọn ngành học mới phù hợp với tình hình sức khỏe và khả năng của mình
Để thích ứng với sự thay đổi, cần rèn luyện những kĩ năng:
- Chấp nhận thực tế và đối diện với sự thay đổi một cách tích cực
- Quản lí cảm xúc
- Giải quyết vấn đề
Khám phá 3
Trả lời câu hỏi Khám phá 3 trang 41 SGK GDCD 9 Chân trời sáng tạo
Em hãy quan sát các hình ảnh sau để tư vấn cách thích ứng với thay đổi phù hợp cho các nhân vật
Phương pháp giải:
Em quan sát kĩ các hình ảnh để đưa ra lời tư vấn phù hợp
Lời giải chi tiết:
Hình 1: Ông nội bạn nữ ốm nặng, khả năng sẽ không qua khỏi
Để có thể thích ứng với thay đổi này, bạn cần:
- Chấp nhận thực tế rằng sức khỏe của ông đã yếu, chuẩn bị tâm lí cho trường hợp xấu nhất
- Nên chia sẻ cảm xúc này với người thân, bạn bè
- Ở bên cạnh và chăm sóc ông những tháng ngày còn lại
- Nhớ về những khoảnh khắc, những kỉ niệm đẹp đã trải qua cùng ông
Hình 2: Bạn nam lỡ làm mất tiền mà bố mẹ cho để mua máy tính
Để có thể thích ứng với thay đổi này, bạn cần:
- Nói chuyện trực tiếp với bố mẹ và xin lỗi về sự bất cẩn của mình
- Tùy vào điều kiện trực tiếp để đề xuất, nếu chưa thực sự cần thiết thì có thể mua máy tính vào thời điểm khác
- Có thể nhờ bố mẹ trực tiếp mua giúp máy tính thay vì đưa tiền cho mình trong lần sau
- Rút kinh nghiệm để không lặp lại lỗi này
Luyện tập 1
Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 41 SGK GDCD 9 Chân trời sáng tạo
Em đồng tình hay không đồng tình với cách thích ứng với sự thay đổi nào dưới đây? Vì sao?
a. Bạn M luôn nhờ đến sự giúp đỡ của người khác khi bố hoặc mẹ bị ốm nặng
b. Bạn A thích đọc sách về các danh nhân để tìm hiểu và học hỏi từ họ, nhất là cách họ đối diện với thất bại
c. Bạn Y hay suy nghĩ theo hướng tiêu cực khi đối diện với khó khăn
d. Bạn B luôn tự mình giải quyết mọi vấn đề xảy ra trong cuộc sống
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ các cách thích ứng và dựa vào kiến thức đã học trong bài để nêu quan điểm. Giải thích cụ thể
Lời giải chi tiết:
a. Không đồng tình. Vì khi có biến cố xảy ra, bản thân cần chủ động giải quyết trước khi tìm đến sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè
b. Đồng tình. Vì việc học hỏi từ kinh nghiệm của các danh nhân là một cách thông minh để trang bị kiến thức và kĩ năng cần thiết để đối phó với sự thay đổi và khó khăn trong cuộc sống
c. Không đồng tình. Vì suy nghĩ tiêu cực không đem lại lợi ích gì mà chỉ làm gia tăng sự căng thẳng và khó khăn trong quá trình thích ứng và thay đổi
d. Không đồng tình. Vì trong quá trình giải quyết các biến cố, chúng ta nên tham khảo và chia sẻ với người thân, bạn bè, thầy cô hoặc người có chuyên môn để có được cách giải quyết phù hợp nhất
Luyện tập 2
Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 42 SGK GDCD 9 Chân trời sáng tạo
Em hãy quan sát hình ảnh dưới đây để xây dựng bài thuyết trình về sự thích ứng và ý nghĩa của việc thích ứng với sự thay đổi trong cuộc sống.
Phương pháp giải:
Em dựa vào các gợi ý sau để xây dựng bài thuyết trình
- Giới thiệu hình ảnh
- Sức mạnh của nước và bài học về sự thích ứng
- Ý nghĩa của sự thích ứng
- Kết luận
Lời giải chi tiết:
Hình ảnh mà chúng ta quan sát được là một dòng nước chảy qua những tảng đá, uốn lượn và xuyên qua mọi chướng ngại để tiếp tục hành trình của mình. Dòng nước không chỉ mềm mại mà còn mạnh mẽ, linh hoạt và uyển chuyển.
Sức mạnh của nước nằm ở khả năng linh hoạt và uyển chuyển tùy theo hoàn cảnh. Nước có thể len lỏi, xuyên qua mọi thác ghềnh, vật cản để hòa mình vào biển cả. Điều này nhắc nhở chúng ta về sự thích ứng với mọi thay đổi và thử thách trong cuộc sống.
Giống như nước có thể thay đổi hình dạng để vượt qua mọi chướng ngại, con người cần linh hoạt và sáng tạo để tìm ra các giải pháp cho những vấn đề mà họ gặp phải. Nước không bao giờ dừng lại trước chướng ngại. Tương tự, con người cần kiên trì, không nản lòng trước khó khăn, luôn tiến về phía trước. Nước có thể hoà mình vào mọi hình thái, từ dòng suối nhỏ đến biển cả bao la. Con người cũng cần khả năng hòa nhập, thích nghi với môi trường và những thay đổi xung quanh.
Sự thay đổi trong môi trường học tập và công việc là không thể tránh khỏi. Việc thích ứng với những phương pháp học mới, những yêu cầu công việc mới giúp chúng ta phát triển và thành công hơn. Khả năng thích ứng giúp chúng ta xây dựng và duy trì các mối quan hệ tốt đẹp, thông qua việc hiểu và tôn trọng những khác biệt, linh hoạt trong giao tiếp và ứng xử. Sự thay đổi luôn diễn ra, từ những thay đổi nhỏ trong thói quen hàng ngày đến những thay đổi lớn về môi trường sống. Thích ứng giúp chúng ta cảm thấy thoải mái và hạnh phúc hơn, dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào.
Sự thích ứng không chỉ là một kỹ năng, mà còn là một phẩm chất quan trọng giúp chúng ta sống hạnh phúc và thành công. Hãy học hỏi từ sức mạnh của nước - mềm mại nhưng mạnh mẽ, linh hoạt nhưng kiên định - để vượt qua mọi thử thách và vươn tới thành công.
Luyện tập 3
Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 42 SGK GDCD 9 Chân trời sáng tạo
Em hãy đọc các tình huống sau và đề xuất cách thích ứng với sự thay đổi một cách phù hợp, hiệu quả
Tình huống 1.
Ngày cuối tuần, bạn N sang nhà bạn C chơi. Trong lúc cả hai đang chơi cờ vua thì có tiếng gọi thất thanh từ một người hàng xóm: “N đâu, về mau, nhà cháu cháy hết rồi kìa”. Vừa nghe xong, bạn N hốt hoảng, bật khóc tức tưởi và luống cuống không biết phải làm gì.
Tình huống 2.
Sau lần bị bỏng nước sôi, một phần ba khuôn mặt của bạn B bị sẹo. Bạn B rất buồn, tự ti, bế tắc và luôn tìm cách tránh mặt mọi người.
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ 2 tình huống và đưa ra cách thích ứng phù hợp
Lời giải chi tiết:
|
Tình huống |
Đề xuất cách thích ứng phù hợp |
|
1 |
- Trước hết, bạn N cần giữ bình tĩnh và không hoảng sợ - Thay vì hoảng loạn, bạn N cần hành động nhanh chóng bằng cách chạy về nhà hàng xóm để kiểm tra và cứu chữa - Bạn N cần liên lạc với các cơ quan chức năng như cứu hỏa và gọi điện thoại đến người thân, hàng xóm để yêu cầu sự giúp đỡ. - Trong quá trình giải quyết vấn đề, bạn C cũng có thể cung cấp sự hỗ trợ tinh thần cho bạn N, giúp N giữ được sự tỉnh táo và bình tĩnh |
|
2 |
- Bạn B cần chấp nhận thực tế rằng sẹo là một phần của bản thân và không nên tự ti về nó. - Bạn B có thể tìm kiếm sự giúp đỡ từ gia đình, bạn bè hoặc chuyên gia về làm đẹp để tìm cách giảm thiểu tác động của sẹo và tăng cường tự tin - Nếu cảm thấy bế tắc và buồn chán, bạn B có thể tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý để giúp anh ta vượt qua cảm xúc tiêu cực và tìm lại niềm tin vào bản thân - Thay vì lặng lẽ tránh mặt mọi người, bạn B có thể tập trung vào việc phát triển bản thân, học hỏi và tham gia các hoạt động tích cực để tăng cường sự tự tin và tự giác |
Vận dụng
Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 42 SGK GDCD 9 Chân trời sáng tạo
Em hãy sưu tầm một câu chuyện hoặc một trường hợp chưa thích ứng với sự thay đổi để xây dựng kịch bản và đề xuất cách giải quyết
Phương pháp giải:
Em có thể sưu tầm câu chuyện, trường hợp từ thực tế xung quanh
Lời giải chi tiết:
Tình huống: Minh là một học sinh năng động, luôn có thành tích học tập tốt và tham gia nhiều hoạt động ngoại khóa. Trong một kì học mới, do ảnh hưởng của dịch COVID-19, trường học quyết định triển khai hình thức học kỳ hỗn hợp, kết hợp cả học trực tuyến và học truyền thống. Điều này khiến Minh cảm thấy bối rối và không biết làm thế nào để thích ứng. Cậu ấy không còn cảm thấy hứng thú với việc học và cảm thấy mất động lực.
Đề xuất cách giải quyết phù hợp:
- Minh cần chấp nhận rằng môi trường học tập đã thay đổi và việc phải học trực tuyến là một phần của sự thay đổi đó.
- Minh có thể tìm kiếm sự hỗ trợ từ giáo viên, bạn bè hoặc người thân để giúp đỡ trong việc thích ứng với hình thức học tập mới.
- Minh có thể tìm kiếm cách tiếp cận mới và hiệu quả hơn trong việc học trực tuyến. Cậu ấy có thể sử dụng các công cụ và tài nguyên trực tuyến để nâng cao kỹ năng học tập của mình và tạo ra một lịch trình học tập cụ thể.
- Thay vì chìm đắm trong nỗi lo lắng và bế tắc, Minh cần tập trung vào việc thúc đẩy sự tự giác và động viên bản thân.