Soạn bài Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự (Chi tiết)
Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự trang 61 SGK Ngữ văn 10. Câu 2. Chọn kể một vào chi tiết về người con trai của lão Hạc.
Phần II
II - CÁCH CHỌN SỰ VIỆC, CHI TIẾT TIÊU BIỂU
1. Đọc truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trong Thủy , trả lời các câu hỏi (SGK, tr.62)
a. Tác giả dân gian kể chuyện gì?
b. Theo anh chị, có thể coi sự việc và các chi tiết trên là những sự việc, chi tiết tiểu biểu không, vì sao?
Trả lời:
a. Truyện kể về:
- Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước: trong câu chuyện này, tác giả dân gian muốn giải thích một cách "nhẹ nhàng" nỗi đau mất nước và nhấn mạnh tinh thần cảnh giác, phê phán tính chủ quan trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Tình vợ chồng: Giữa Mị Châu và Trọng Thủy. Câu chuyện về mối tình ngang trái nhưng son sắt thủy chung của Trọng Thủy - Mị Châu. Hai vợ chồng tuy đứng ở hai bên chiến tuyến nhưng tình cảm của họ vẫn vô cùng sâu nặng. Vì thế mà họ đã sống chết thủy chung với lời thề.
- Tình cha, con: Giữa An Dương Vương và Mị Châu. Câu chuyện về nỗi đau đớn của người cha khi dứt ruột kết liễu đứa con mình vì cô công chúa ngây thơ đã vô tình có tội với dân với nước.
b. Đó là sự việc tiêu biểu bởi:
- Hai chi tiết mở ra bước ngoặt, sự việc mói, tình tiết mới. Nếu thiếu những chi tiết này câu chuyện sẽ dừng lại, kém phần ý nghĩa. Ví dụ nếu Trọng Thủy không than phiền thì tác giả dân gian khó mà miêu tả chi tiết Trọng Thủy theo dấu lông ngỗng cất quân sang đánh Âu Lạc giành thắng lợi. Câu chuyện giảm sự hấp dẫn, còn đâu là bi tình sử Mị Châu - Trọng Thủy, còn đâu là thái độ của tác giả dân gian với hai nhân vật này.
2. Chọn kể một vào chi tiết về người con trai của lão Hạc.
Trả lời:
Có thể kể các chi tiết:
- Anh con trai về, nghe ông giáo kể về cha.
● Lão Hạc đau khổ khi phải bán chú chó vàng
● Lão Hạc phải ăn củ chuối, sung luộc để sống.
● Lão Hạc bòn tiền gửi ông giáo để lo việc tang ma.
● Cái chết đau đớn đầy tự trọng của Lão Hạc.
● Ông giáo trao kỷ vật cho cậu con trai.
- Cùng ông giáo, anh con trai xúc động ra viếng mộ cha.
● Nói với cha về những năm tháng vất vả của đời mình.
● Ân hận vì đã bỏ ra đi.
● Hứa với cha sẽ sống sao cho xứng đáng với sự hi sinh của cha.
- Anh con trai lão Hạc gửi lại ông giáo những di vật và ra đi.
● Cảm ơn ông giáo vì đã quan tâm giúp đỡ cha mình.
● Kể cho ông giáo biết anh đã giác ngộ và là một người cách mạng.
● Xin gửi lại ông giáo những kỷ vật của cha để lại tiếp tục ra đi chiến đấu.
● Hứa hẹn ngày về.
3. Từ những việc làm trên, anh (chị) hãy nêu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự.
Trả lời:
- Xác định mục đích của việc lựa chọn (để kể lại, để viết bài văn tự sự hoặc để làm dẫn chứng cho một việc làm nào đó…).
- Xác định đề tài của văn bản: Kể về một trận đánh, về tình mẹ con, vợ chồng, ..vv..
- Dự kiến cốt truyện
● Cốt truyện truyền thống, thường gồm các phần: Trình bày, khai đoạn (thắt nút), phát triển, đỉnh điểm (cao trào) và kết thúc (mở nút).
● Cốt truyện phóng khoáng kiểu hiện đại: Là cốt truyện không theo logic kể trên, có thể đảo lộn hoặc thiếu một phần nào đó hoặc có loại tự sự mà không có… chuyện (chỉ miêu tả những dòng cảm xúc).
- Cuối cùng ta hãy chia cốt truyện thành các đoạn, mỗi đoạn chọn một vài sự việc, chi tiết tiêu biểu nổi bật.
Phần III
III. LUYỆN TẬP
Câu 1 (trang 64 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Đọc văn bản: Hòn đá xù xì (SGK, tr. 63, 64) và trả lời câu hỏi
a. Khi kể chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Theo anh (chị), làm như thế có được không? Vì sao?
b. Từ đó anh (chị) rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự.
Trả lời:
a. Không thể bỏ qua sự việc "hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ trên vũ trụ xuống" vì chi tiết này có vai trò chuẩn bị cho sự việc ở phần kết thúc đoạn. Nếu không có sự việc ấy thì chắc người làng và đám trẻ kia sẽ không bao giờ "nhận ra" vẻ đẹp của hòn đá. Nó chắc sẽ vẫn cứ nằm đấy xấu xí, xù xì và vô dụng mà thôi sự việc này làm đổi thay tiến trình của truyện. Đồng thời, chính nó tạo ra nội dung tư tưởng của bài văn.
b. Từ sự việc này có thể rút ra bài học: Khi lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu để kể chuyện hoặc để viết bài văn tự sự cần cân nhắc kỹ càng và thận trọng. Các sự việc chi tiết được chọn, phải đảm bảo yêu cầu về sự quan trọng và nổi bật, phải góp phần dẫn dắt cốt truyện, phải tô đậm tính cách của nhân vật, tạo ra sự hấp dẫn và tập trung vào chủ đề của bài văn.
Câu 2 (trang 64 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Đọc đoạn Uy-lít-xơ trở về và thực hiện các yêu cầu của SGK (trang 64)
- Hô-me-rơ kể chuyện gì?
- Ở phần cuối đoạn trích, tác giả đã chọn một sự việc quan trọng, đó là sự việc nào? Có thể coi đây là thành công của Hô-me-rơ trong nghệ thuật kể chuyện không? Vì sao?
Trả lời:
- Đoạn trích Uy-lít-xơ trở về kể về cuộc gặp mặt của Uy-lít-xơ với người vợ sau hai mươi năm xa cách.
- Trong phần cuối của đoạn trích có một sự việc quan trọng: Hô-me-rơ đã tưởng tượng ra cảnh "người đắm tàu" để so sánh với tâm trạng của Pê-nê-lôp khi nhận ra chồng mình. Đây là một thành công trong nghệ thuật kể chuyện sử thi của Hô-me-rơ, vì chi tiết này lột tả được tâm trạng, bản chất của nàng Pê-nê-lốp, gây được cảm xúc mạnh mẽ cho người đọc.