Soạn bài Thực hành đọc hiểu Tôi muốn được là tôi toàn vẹn SGK Ngữ văn 11 tập 2 Cánh diều - siêu ngắn
Đọc trước văn bản Tôi muốn được là tôi toàn vẹn, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lưu Quang Vũ? Tìm đọc truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt và cho biết điểm khác biệt quan trọng nhất giữa tác phẩm kịch của Lưu Quang Vũ và truyện cổ tích là gì?
Trước khi đọc 1
Câu 1 (trang 102, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Đọc trước văn bản Tôi muốn được là tôi toàn vẹn, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lưu Quang Vũ?
Phương pháp giải:
Chú ý lựa chọn thông tin phù hợp, phục vụ cho việc đọc hiểu.
Lời giải chi tiết:
- Tác giả:
+ Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch. Ông có tuổi thơ gắn bó tại quê Phú Thọ cùng bố mẹ. Đến 1954, ông chuyển về Hà Nội sống. Ngay từ khi còn bé ông đã mang trong mình những tài năng thiên bẩm về nghệ thuật.
+ Ông là một nhà soạn kịch tài hoa trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Một tài năng trong lĩnh vực văn chương nghệ thuật, trong mỗi một lĩnh vực ông đều để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc.
+ Thơ ca của Lưu Quang Vũ không chỉ giàu cảm xúc, nỗi niềm trăn trở mà còn rất bay bổng. Sự nghiệp sáng tác của ông vô cùng phong phú ở nhiều thể loại khác nhau như: Truyện ngắn, thơ, kịch,…
+ Những tác phẩm của Lưu Quang Vũ bắt đầu nổi lên từ những năm 80, lúc ấy đất nước đang trong giai đoạn chiến tranh, vô cùng khó khăn. Ra đi ở tuổi đời còn trẻ và sự nghiệp đang trên đà đỉnh cao thế nhưng những tác phẩm để lại rất nhiều. 10 năm miệt mài sáng tác của ông đã cho ra gần 50 vở kịch và hầu hết các vở kịch ấy đều được các đoàn kịch lớn dựng lại của nhiều đạo diễn nổi tiếng.
Trước khi đọc 2
Câu 2 (trang 102, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Tìm đọc truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt và cho biết điểm khác biệt quan trọng nhất giữa tác phẩm kịch của Lưu Quang Vũ và truyện cổ tích là gì?
Phương pháp giải:
Tìm đọc truyện cổ tích, đưa ra những đặc điểm của câu chuyện và so sánh với tác phẩm kịch
Lời giải chi tiết:
Sự khác biệt: Lưu Quang Vũ đã hiện đại hóa để chuyển thành vở kịch và phân tích cụ thể những rắc rối khi trong hình hài và linh hồn không đồng nhất với nhau, thể hiện rõ hơn mâu thuẫn những tranh cãi trong chính nhân vật Trương Ba.
Cái kết khác nhau hoàn toàn, trong truyện cổ tích sẽ chấp nhận sự sắp đặt của thần linh nhưng bên vở kịch là Trương Ba không chịu được khi phải sống trong thân xác người khác không còn là chính mình cho nên đã chọn cách ra đi trả lại thân xác cho anh Hàng Thịt.
Trong khi đọc 1
Câu 1 (trang 104, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Chú ý những phản ứng của Hồn Trương Ba trước lời nói của Xác Hàng Thịt.
Phương pháp giải:
Tìm ra phản ứng của Hồn Trương Ba khi nghe lời nói của Xác Hàng Thịt.
Lời giải chi tiết:
Hồn Trương Ba bịt tai, không muốn nghe.
Trong khi đọc 2
Câu 2 (trang 104, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Chú ý sắc thái giọng điệu của Xác Hàng Thịt.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ các lời thoại của Xác Hàng Thịt, tập trung vào ý nghĩa của câu nói và những từ xuất hiện trong dấu ngoặc đơn.
Lời giải chi tiết:
Nói một cách buồn rầu về việc không phải lỗi tại anh ta, anh ta cũng đáng được trân trọng.
Trong khi đọc 3
Câu 3 (trang 105, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Vì sao càng về cuối, lời thoại của Trương Ba càng ngắn lại?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ các lời thoại về cuối trong đoạn đối thoại của Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt, kết hợp với lời thoại của Xác Hàng Thịt để lý giải được vấn đề.
Lời giải chi tiết:
Càng về cuối, Trương Ba càng ngày càng tuyệt vọng, tự nhận thấy những gì Xác Hàng Thịt đang nói rất hợp lý, không thể chối cãi.
Trong khi đọc 4
Câu 4 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Lập luận này của Đế Thích có ý nghĩa gì trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm?
Phương pháp giải:
Tìm ra lập luận của Đế Thích, từ đó rút ra ý nghĩa so với nội dung của tác phẩm.
Lời giải chi tiết:
Đế Thích nói về việc mỗi con người không ai có thể toàn vẹn mọi việc, ai cũng sẽ phải chịu những khó khăn, khuôn ép, không được là chính mình.
Thể hiện ý nghĩa tác phẩm đó là làm sao để được là chính mình, sống đúng với con người mình.
Trong khi đọc 5
Câu 5 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Chú ý sự thay đổi trong quan niệm về “xác” và “hồn” của Hồn Trương Ba.
Phương pháp giải:
Tìm ra quan niệm lúc đầu và hiện tại của Hồn Trương Ba để thấy được sự thay đổi.
Lời giải chi tiết:
Nếu lúc đầu, Hồn Trương Ba không để ý đến việc xác và hồn phải đồng nhất với nhau nhưng sau những chuyện xảy ra, ông đã biết rằng nếu mình sống trong thân xác của người khác sẽ không bao giờ có thể sống thoải mái và là chính mình được. Chỉ có Hồn Hàng Thịt mới hợp với Xác Hàng Thịt.
Trong khi đọc 6
Câu 6 (trang 107, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Suy nghĩ về cách hành xử của các nhân vật trên Thiên Đình.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ lời thoại của Đế Thích về những việc mà nhân vật trên Thiên Đình đã làm.
Lời giải chi tiết:
Những nhân vật trên Thiên Đình dù làm những công việc rất quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến con người nhân gian nhưng lại làm việc tắc trách hoặc chỉ vì cảm xúc cá nhân mà để cho một đứa trẻ con phải chết, làm việc cho có, sửa chữa những lỗi sai một cách vô tội vạ.
Trong khi đọc 7
Câu 7 (trang 108, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Em có bất ngờ trước quyết định này của Trương Ba không?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ lời thoại của Trương Ba về câu trả lời, nhìn lại về cách sống và con người của Trương Ba để giải thích quyết định.
Lời giải chi tiết:
Em không bất ngờ vì sau khi nhập vào Xác Hàng Thịt, Hồn Trương Ba đã hiểu được dù nhập vào ai đi nữa thì sẽ không thể đồng nhất được, chỉ có Xác Trương Ba mới có thể hợp với Hồn Trương Ba.
Nhân vật này đã nhận thức được rõ điều này và không muốn lặp lại bi kịch như trước nữa.
Trong khi đọc 8
Câu 8 (trang 108, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Chú ý những câu văn mang tính triết lí.
Phương pháp giải:
Tìm ra những câu văn mang tính triết lý (mang bài học sâu sắc).
Lời giải chi tiết:
+ Có những cái sai không thể sửa được…Chỉ có cách đừng bao giờ sai nữa, hoặc phải bù lại bằng việc đúng khác.
+ Không thể sống với bất cứ giá nào được…
Trong khi đọc 9
Câu 9 (trang 109, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Chú ý mối quan hệ giữa “sống” và “chết” trong Đoạn kết.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn kết và đưa ra mối quan hệ.
Lời giải chi tiết:
+ Trương Ba chết nhưng hồn của ông hiện diện trong những đồ vật, trong cây trồng…
Sống và chết có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nếu còn sống nhưng sống mà không tạo ra giá trị ý nghĩa không ai nhớ đến thì cũng như đã chết.
Ngược lại khi chết đi nhưng người nhà vẫn quý trọng, luôn nhớ đến những hình ảnh đẹp thì người đó luôn sống mãi trong lòng mọi người.
Sau khi đọc 1
Câu 1 (trang 109, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt cho thấy xung đột nào trong Hồn Trương Ba? Em có nhận xét gì về sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt? Ý nghĩa của sự thay đổi này là gì?
Phương pháp giải:
Đọc đoạn đối thoại đầu tìm ra sự xung đột, so sánh thái độ lúc đầu và về sau về Xác Hàng Thịt từ đó rút ra ý nghĩa.
Lời giải chi tiết:
+ Lời đối thoại: "tôi đã chán cái chỗ ở không phải của tôi… ra khỏi cái xác này, dù chỉ một lát" đã cho thấy sự chán ngất cảnh phải ở trong thân xác người khác. Đó chính là bi kịch bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo.
+ Linh hồn và thể xác đều là hai thứ rất quan trọng và có mối quan hệ mật thiết với nhau. Bất chấp sự phủ nhận yếu ớt của phần hồn, phần xác đã hùng hồn đưa ra những chứng cứ cho thấy hồn Trương Ba cũng tha hóa theo nhu cầu của hắn.
→ Qua đây có thể thấy sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt từ hùng hồn, kiên quyết đã trở nên yếu ớt hơn sau khi nghe phần xác đưa ra minh chứng.
Sau khi đọc 2
Câu 2 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Tìm những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch.
Phương pháp giải:
Đọc đoạn đối thoại, tìm ra những chỉ dẫn sân khấu được để trong dấu ngoặc đơn.
Lời giải chi tiết:
- Những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch
+ Đoạn chỉ dẫn "Tới đây, bắt đầu lớp kịch.... chỉ còn là thân xác" đã giúp cho việc miêu tả khung cảnh diễn ra việc thay đổi thân xác cho Trương Ba một cách rõ nét, giúp người đọc có thể hình dung dễ dàng hơn.
+ Câu chỉ dẫn "như tuyệt vọng" trước lời thoại "Trời!" của Hồn Trương Ba đã nhấn mạnh tâm trạng của nhân vật trong hoàn cảnh câu chuyện.
Sau khi đọc 3
Câu 3 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu nào? Sự khác biệt này có vai trò gì trong việc xây dựng xung đột kịch?
Phương pháp giải:
Đọc đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích để tìm ra điểm khác biệt trong quan điểm, nó đóng vai trò gì (làm cho xung đột kịch như thế nào).
Lời giải chi tiết:
- Được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu như:
- Đế Thích: Với ông, được sống là tốt rồi nên sống dù đôi khi người ta không được là chính mình vẫn không sao. Do đó, ông đã nói với Trương Ba: "Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào".
- Trương Ba: Với ông, được sống là chính mình mới là tuyệt vời nhất. Do đó, ông đã nói với Đế Thích rằng "tôi muốn được là tôi toàn vẹn", "không thể sống với bất cứ giá nào được". Sống không là mình toàn vẹn "còn khổ hơn là cái chết".
- Trương Ba đã trách Đế Thích rằng: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết!” rất đúng đắn vì sự sống chỉ có ý nghĩa khi con người được sống là chính mình một cách toàn vẹn. Việc Trương Ba sống dựa vào xác hàng thịt đã khiến hồn ông trở thành nô lệ cho thân xác và không được sống thật với con người mình.
Sự khác biệt này có vai trò thúc đẩy cao trào trong việc xây dựng xung đột kịch, nhấn mạnh quan niệm sống của Trương ba.
Sau khi đọc 4
Câu 4 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Điều gì đã khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình? Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm nào của nhân vật trong thể loại bi kịch?
Phương pháp giải:
Đọc đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích, Hồn Trương Ba đã đưa ra lựa chọn gì, tại sao lại lựa chọn như vậy và qua lựa chọn đó làm nổi bật lên đặc điểm gì của nhân vật.
Lời giải chi tiết:
- Điều khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình là ông cảm thấy đau khổ, chán nản và xấu hổ khi phải sống dưới thân xác của Hàng thịt. Trương Ba cảm thấy mình dần thay đổi, trở nên bạo lực hơn, ham vật chất hơn và có những cảm xúc không đúng đắn khi ở bên vợ người hàng thịt.
- Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm bi kịch của con người khi sống mà không được là chính mình của nhân vật trong thể loại bi kịch.
Sau khi đọc 5
Câu 5 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Trong truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Đế Thích cho hồn Trương Ba nhập vào anh hàng thịt để sống lại. Vợ anh hàng thịt kiện lên quan, quan xử cho vợ Trương Ba thắng kiện vì người mới sống dậy rất giỏi đánh cờ, không biết mổ lợn. Theo em, vì sao Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình?
Phương pháp giải:
Nhớ lại câu chuyện cổ tích, chú ý kết thúc của câu chuyện và so sánh với vở kịch của Lưu Quang Vũ.
Lời giải chi tiết:
Vì ông muốn truyền tải thông điệp sống chết là quy luật tự nhiên ở đời, chế không phải là hết. Bằng cái chết, dường như Trương Ba đã gìn giữ được những kỉ niệm tốt lành, đã giữ cho các thế hệ sau niềm tin vào con người, cuộc sống.
Sau khi đọc 6
Câu 6 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Em tâm đắc nhất với triết lý nhân sinh nào trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn? Triết lí ấy còn có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống hôm nay?
Phương pháp giải:
Tìm ra các triết lý nhân sinh trong đoạn trích và chỉ ra triết lý em tâm đắc nhất và ý nghĩa của nó với cuộc sống hôm nay.
Lời giải chi tiết:
- Em tâm đắc nhất với triết lý nhân sinh về quan niệm sống của Lưu Quang Vũ trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn.
- Được sống làm chính mình mới là điều quý giá nhất. Sự sống chỉ trọn vẹn khi có được sự hài hòa giữa phần hồn và phần xác. Con người để có cuộc sống tốt đẹp hơn phải biết đấu tranh với nghịch cảnh, bảo vệ nhân phẩm và phẩm chất tốt đẹp của mình.
Nó mang ý nghĩa vô cùng quan trọng trong cuộc sống hôm nay khi mà có rất nhiều vấn đề, nghịch cảnh xảy ra khiến cho chúng ta không thể là chính mình.