Soạn bài Xuân Tóc Đỏ cứu quốc SGK Ngữ văn 12 tập 1 Kết nối tri thức — Không quảng cáo

- Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sự chú ý, tò mò ngay từ cái tên, ta có thể nghĩ tới những nhân vật như Chí Phèo, Sọ Dừa, Lang Rận,... Đây là một vài nhân vật gây ấn tượng ban đầu từ cái tên.

- Việc đặt tên cho nhân vật trong sáng tác văn học không chỉ là một bước đơn giản mà còn mang theo ý nghĩa sâu sắc, tác động đến nội dung của câu chuyện, cụ thể:

+ Thể hiện tính cách và đặc điểm nhân vật

+ Gây ấn tượng ban đầu, có thể giúp nhân vật nổi bật và dễ nhớ trong tâm trí độc giả, kích thích sự tò mò, hứng thú của bạn đọc.

+ Phản ánh ý nghĩa sâu xa, thông qua tên nhân vật nhà văn muốn truyền tải thông điệp, ngụ ý về một vấn đề nào đó trong xã hội ở thời đại bấy giờ.

- Có thể kể tới một vài cái tên như: Chí Phèo, Xuân Tóc Đỏ,…

- Ý nghĩa của việc đặt tên cho các nhân vật trong sáng tác văn học: Giúp nhà văn thể hiện tư tưởng, tình cảm và là phương thức biểu lộ dụng ý nghệ thuật.

- Đối tượng của văn học trào phúng : là những thứ không trọn vẹn, không hoàn hảo của con người, của cuộc sống. Văn bản đã nêu một số đối tượng cụ thể mà tiếng cười trào phúng thường nhằm tới. Đó là: hài hước, mỉa mai - châm biếm, đả kích..

- Thủ pháp trào phúng: là một kỹ thuật sử dụng ngôn ngữ mỉa mai, châm biếm hoặc lời nói gây cười để diễn đạt một cách hài hước và sắc bén. Thường được sử dung trong văn học, hài kịch, hoặc trong các tác phẩm nghệ thuật khác để châm biếm hoặc giễu cợt một cách tinh tế.

- Giọng điệu trào phúng:

- "Tiếng cười tào phúng" trong sáng tác văn học là nguyên tắc phản ánh nghệ thuật với tính chất hóm hỉnh, sâu cay, châm biếm.

- Tiếng cười trào phúng thường xuất hiện khi tác giả muốn chỉ trích, mỉa mai một vấn đề, nhân vật nào đó.

- Thủ pháp trào phúng có thể kể tới như: phóng đại, đối lập, nghịch ngữ, mỉa mai,…

- Thông qua tiếng cười trào phúng, người viết có thể thể hiện tư tưởng, quan điểm, lên tiếng phê phán các vấn đề tồn đọng một cách chân thực và sâu sắc nhất.

Từ những chi tiết cụ thể trong đoạn đầu của đoạn trích, ta thấy rằng tác giả đã giới thiệu sự kiện xảy ra một cách trực tiếp

- Không gian, địa điểm: Sân quần Rollandes Varreau của Hà thành bữa ấy đã ghi được một chỗ rẽ ngoặt cho lịch sử thể thao.

→ Một sự kiện bất ngờ trước đây chưa từng có, gây chấn động đến bất ngờ có thể làm thay đổi lịch sử của nền thể thao nước nhà.

- Con người:

+ “Tuy giá vé vào cửa là ba đồng hạng bét, số công chúng sáng hôm ấy, cũng trên ba nghìn”: Dù giá vé rất cao nhưng vẫn rất nhiều người đổ xô nhau đến xem sự kiện thể thao này.

+ “rất nhiều người hâm mộ vì đến chậm, không mua được vé, bèn hóa ra phẫn uất và chết một cách rất thể thao, nghĩa là tự tử dần bằng thuốc phiện không có giấm thanh hút vào phổi”: Miêu tả quang cảnh nơi sân quần đang khá hỗn loạn bởi đam mê của người hâm mộ.

+ Cụm từ “chết một cách rất thể thao”: Tưởng chừng như đang ca ngợi tinh thần của người hâm mộ nhưng thực chất là một cách miêu tả đầy châm biếm mỉa mai của tác giả. Thể  hiện sự  thái quá của người hâm mộ khi họ dùng thuốc phiện để quên đi sự tiếc nuối ấy.

→ Từ những chi tiết thể hiện cách giới thiệu về sự kiện, tác giả đã cho ta thấy đây là một khung cảnh rất đỗi hỗn loạn và cũng là một khung cảnh đầy nghịch lí, cách xây dựng khung cảnh này có tác dụng:

- Giúp người đọc có ấn tượng ban đầu về sự kiện trong tác phẩm

- Kích thích sự hứng thú, tò mò để tự đặt ra câu hỏi liệu đây là sự kiện gì mà có thể tạo ra bước ngoặt cho lịch sử thể thao?

- Miêu tả khung cảnh, nhà văn sử dụng những ngôn từ có yếu tố châm biếm, mỉa mai xen lẫn một chút cường điệu để phê phán thái độ cũng như cách hành xử của những người tham gia xem trận đấu này → giọng điệu trần thuật chính của tác phẩm là giọng điệu trần thuật nhưng đậm chất trào phúng.

- Đưa ra một loạt những cái tên đã thua giải quần vợt trong trận đấu lịch sử ấy. Và họ đều hiểu rằng nếu không ghi lấy một bàn thắng thì danh dự của gia đình này sẽ mất hết.

- Ngay trong lúc dầu sôi lửa bỏng ấy thì vẫn còn một nhân vật tên Xuân, anh ta được xuất hiện trong lời giới thiệu của cô Tuyết: “kêu rằng cái phần danh dự của gia đình cũng còn có cơ cứu chữa được, vì mọi người còn hi vọng vào Xuân”.

→ Xuân Tóc Đỏ mặc dù không được tác giả giới thiệu một cách trực tiếp mà chỉ xuất hiện gián tiếp qua lời kể của nhân vật khác nhưng ta có thể thấy mọi người đều đang rất mong chờ, hi vọng và trao trọn niềm tin cho nhân vật này.

→ Đây là một nhân vật có quyền lực, tài giỏi vô cùng nên mới được trao niềm tin để cứu vớt lại danh dự của một gia đình.

Câu văn: Tuyết cố làm cho ông bố đỡ buồn, kêu rằng cái phần danh dự của gia đình cũng còn có cơ cứu chữa được, vì mọi người còn hi vọng vào Xuân

→ Xuân không hiện lên một cách trực tiếp mà thông qua lời của cô Tuyết.

→ Xuân trong cách kể của cô Tuyết hiện lên là một người tài giỏi, là niềm hi vọng sẽ đem lại chiến thắng trong trận đấu.

- Người kể chuyện đã miêu tả các nhân vật bằng giọng điệu trào phúng, hài hước

+ Người kể chuyện sử dụng các từ ngữ mang tính biểu cảm hình tượng để tạo ra một hình ảnh sống động về những người ngồi trên khán đài.

+ Cách diễn đạt của người kể chuyện là sáng tạo và có chút hài hước, như mô tả vua Xiêm đội cái mũ bản xứ trông như một cái tháp cao, biểu tượng cho đất nước có triệu con voi

→ cách mô tả này giúp tăng cường tính chất hấp dẫn và sống động của câu chuyện, tăng tính gợi hình, gợi cảm.

- Giọng điệu chủ yếu được sử dụng ở đây là giọng điệu hài hước, châm biếm:

+ Người kể chuyện sử dụng hàng loạt từ ngữ mang tính biểu cảm cao để phác họa hình ảnh sống động về những người ngồi trên khán đài.

+ Cách diễn đạt của người kể chuyện còn pha chút hài hước khi miêu tả các vị quan lớn với trang phục lộng lẫy, có thể coi là "lồng lộn".

→ Cách mô tả này giúp tăng cường tính chất hấp dẫn và sống động của câu chuyện, tăng tính gợi hình, gợi cảm, tạo hứng thú cho người đọc.

- Đoạn văn cho thấy cuộc bài binh bố trận này bản chất là một sự sắp đặt sẵn để thể hiện sự nhường nhịn, tôn kính của một nước thuộc địa trước nước lớn. Tất cả đã được sắp xếp để hai quán quân nước lớn chiến thắng tuy nhiên lại có sự hỗn loạn:

+ Dường như, việc tìm ra hai quán quân bí mật của cuộc thi làm nổi bật một vấn đề nghiêm trọng và khẩn cấp trong trận đấu này bởi vì nếu hai quán quân nước lớn không thắng sẽ tạo ra một làn sóng nguy hiểm cho nước nhà.

+ “Và Tổng cục kết luận rằng đó chính là một sự phá hoãng, một cuộc phản trắc, một vố chơi xỏ lại Tổng cục, cũng như cái thói, cái thông bệnh của những nhà thể thao có danh tiếng xưa nay”: Sự việc này không chỉ gây sốc và ngạc nhiên cho người hâm mộ mà còn tạo ra tình trạng hoang mang và lo ngại trong xã hội. Điều này có thể thấy qua sự nhốn nháo lên của làng thể thao.

+ Cuối cùng, để giải quyết tình huống khẩn cấp này và cứu chữa sự sai hẹn trước công chúng Tổng cục mời quán quân Xiêm La đấu với Xuân Tóc Đỏ. → Một cố gắng của nhà nước thuộc địa để làm dịu bớt tình trạng hỗn loạn và đưa ra giải pháp giải quyết thông qua giải trí và thể thao.

- Đoạn văn cho thấy cuộc bài binh bố trận này bản chất là một sự sắp đặt sẵn để thể hiện sự nhường nhịn, tôn kính của một nước thuộc địa trước nước lớn. Tất cả đã được sắp xếp để hai quán quân nước lớn chiến thắng tuy nhiên lại có sự hỗn loạn:

+ Hai quán quân bí mật mất tích là một vấn đề nghiêm trọng. Bởi, nếu nước lớn không thắng sẽ tạo ra làn sóng nguy hiểm cho nước nhà.

+ Cách giải quyết tình huống: mời quán quân Xiêm La đấu với Xuân Tóc Đỏ. Cách giải quyết này nhằm làm dịu bớt tình trạng hỗn loạn và đưa ra phương án giải quyết thông qua thể thao, giải trí.

Mặc dù Hải, Thụ và Xuân công chúng đã biết được tài năng trước đó tuy nhiên sự xuất hiện của Luang Praba Hol, người chưa ai biết đến tài năng của ông đã tạo ra một sự mới mẻ và kích thích bởi vì công chúng sẽ luôn có xu hướng mong đợi sự đổi mới và khám phá.

- Tổng cục chỉ đề cử Xuân “là một người chưa chiếm quán quân năm nào, thì đó chính là một cử động kiêu ngạo rất kín đáo vậy”. Việc này thể hiện sự tôn trọng đối thủ và linh hoạt của Tổng cục, nước bạn cũng sẽ hài lòng.

- Ông Văn Minh, ông bầu sung sướng vì người của mình được đại diện cho Hà Thành để giữ cái danh dự cho Tổ quốc, trước nhà vô địch Xiêm vì như vậy sẽ làm tăng danh dự cho bản thân.

- Sự hào hứng của người đến xen với Luang Brabahol – nhà quán quân Xiêm La.

- Đề cử Xuân tham gia đấu với quán quân Xiêm La chứ không phải Hải và Thụ "chính là một cử động kiêu ngạo rất kín đáo". Việc này thể hiện sự tôn trọng đối thủ và sự linh hoạt của Tổng cục, đem tới sự hài lòng cho nước bạn.

- Ông Văn Minh, ông bầu vô cùng sung sướng vì người của ông được đại diện cho Hà thành để giữu cái danh dự cho Tổ quốc, trước nhà vô địch Xiêm.

- Sự cường điệu trong cách miêu tả phản ứng của vua Xiêm đã đem lại một số hiệu quả nghệ thuật như sau:

+ Cảm xúc:

Tác giả đã sử dụng từ ngữ mang tính biểu cảm cao để miêu tả cảm xúc của vua Xiêm như “lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế Thiên hành đạo” → Thể hiện rõ nét cơn thịnh nộ của vua Xiêm khi đứng trước bàn thắng của Xuân Tóc Đỏ.

Các tính từ thể hiện cảm xúc như "thịnh nộ," "băn khoăn," "lôi thôi," và "lợi hại" đều mang lại một cảm giác mạnh mẽ về tâm trạng và cảm xúc của vua Xiêm. →  Cách sử dụng từ ngữ này giúp tạo nên một không khí căng thẳng và quan trọng trong tình huống đấu đỉnh điểm.

+ Hành động:

“Vua Xiêm tức thì lôi trong túi áo ra cái bản đồ Ấn Ðộ Chi Na do chính phủ Xiêm vẽ lại”: Cơn giận đã lên đến đỉnh điểm và hành động này chính là sự cảnh cáo, sự đe dọa rằng nếu Xiêm thua thì sẽ không để yên.

→ Cách miêu tả sự tức giận phù hợp với uy quyền của một nhà vua.

→ Cách miêu tả cảm xúc của vua Xiêm một cách cường điệu không chỉ tái hiện cảm xúc tức giận đến cao độ của nhà vua mà tác giả còn cho chúng ta thấy được sự phức tạp của nền chính trị, ngoại giao lúc bấy giờ.

Hiệu quả nghệ thuật:

- "đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi": diễn tả sự tức giận tột cùng của vua Xiêm.

- Các tính từ thể hiện cảm xúc như "thịnh nộ", "băn khoăn", "lôi thôi" và "lợi hại: diễn tả tâm trạng tức giận của vua Xiêm và góp phần tạo nên không khí căng thẳng cho trận đấu.

- Vua Xiêm tức giận "lôi trong túi áo ra một cái bản đồ Ấn Độ Chi Na do chính phủ Xiêm vẽ lại", rồi "Ngài ngắm nghĩa cái bản đồ mà không nhìn ra cuộc đấu nữa". Cùng với đó là những tiếng thì thái "La guerre! La guerre!".

- Để cứu vãn tình hình, các quan chức nhà nước đã có những động thái như sau:

+ Ông Giám đốc chính trị Đông Dương sau khi tai nghe một hiệu lệnh của quan Toàn quyền, tức thì bỏ khán đài, chạy xuống đi tìm ông bầu của Xuân Tóc Đỏ và thủ thỉ vào tai rằng bảo Xuân Tóc Đỏ hãy nhường quán quân Xiêm vì đây là một việc hệ trọng, có liên quan đến vận mệnh của đất nước.

+ Đánh mạnh vào tâm lí của ông bầu Văn Minh, “tuy mất đi cái danh dự thắng cuộc, các ngài sẽ được chính phủ bù lại cho những cái khác một cách rất hậu hĩ!”, hay “ Nếu An Nam thắng Xiêm La về quần vợt thì thế nào cũng có nạn chiến tranh”.

- Các động thái của quan chức nhà nước có tính chất khôi hài như sau:

+ Các động thái của quan chức nhà nước là hành động khiến người đọc không thể ngờ tới bởi vì trong một tình huống khẩn cấp, không nghĩ một quan chức lại có thể bỏ khán đài để đi tìm một ông bầu bàn chuyện nhường bàn thắng.

+ Các đoạn đối thoại có tính chất hài hước, trong đó nhân vật như ông Văn Minh rất ngây ngô, khó hiểu khi nghe lời đề xuất của Ông Giám đốc chính trị Đông Dương vì nó quá vô lí.

+ Trong đoạn này tác giả đã sử dụng ngôn ngữ để châm biếm và mỉa mai những hành động của quan chức, tạo ra một bức tranh hài hước và mỉa mai về tình hình cứu quốc. Các quan chức coi trận đấu này là việc liên quan đến vận mệnh của quốc gia. Sử dụng các từ ngữ mang tính nguy hiểm cấp bách như “tránh cho bách tính lương dân cái nạn núi xương, sông máu” để gia tăng sự nguy hiểm, thúc ép ông Văn Minh bắt Xuân phải nhường.

→ Cứu vãn tình hình bằng phương án nhường đối thủ, đây là một lối suy nghĩ hèn nhát, thiển cận của các quan chức lúc đó.

Để cứu vãn tình hình, các quan chức nhà nước đã có các động thái sau:

- Ông Giám đốc chính trị Đông Dương sau khi tai nghe một hiệu lệnh của quan Toàn quyền, tức thì bỏ khán đài, chạy xuống đi tìm ông bầu của Xuân Tóc Đỏ và thủ thỉ vào tai rằng bảo Xuân Tóc Đỏ hãy nhường quán quân Xiêm vì đây là một việc hệ trọng, có liên quan đến vận mệnh của đất nước.

- Đánh mạnh vào tâm lí của ông bầu Văn Minh, “tuy mất đi cái danh dự thắng cuộc, các ngài sẽ được chính phủ bù lại cho những cái khác một cách rất hậu hĩ!”, hay “ Nếu An Nam thắng Xiêm La về quần vợt thì thế nào cũng có nạn chiến tranh”.

Tính chất khôi hài được thể hiện:

- Trong tình huống khẩn cấp, quan chức nhà nước bỏ khán đài để đi bàn chuyện nhường bàn thắng.

- Ông Văn Minh trong các cuộc đối thoại thường rất ngây ngô, luôn cảm thấy khó hiểu khi nghe lời đề xuất của ông Giám đốc chính trị Đông Dương vì cảm thấy nó quá vô lý.

→ Để chiến thắng, quan chức nhà nước đã chọn phương án yêu cầu đối thủ nhường, đây là một lối suy nghĩ hèn nhát, thiển cận.

Nhịp điệu trần thuật trong đoạn này là nhịp điệu nhanh, gấp gáp trên khán đài trong thời gian ngắn. Cách trần thuật ấy làm nổi bật không khí căng thẳng đến nghẹt thở khi tỉ số của hai tuyển thủ đang cận kề nhau và chỉ còn một bàn quyết định ấy thế mà lại để thua. Cách trần thuật còn tăng thêm sự kịch tính, tạo sự hồi hộp cho độc giả theo dõi.

Nhịp điệu trần thuật trong đoạn văn nay nhanh, gấp gáp. Nhịp điệu đó giúp nhà văn làm làm nổi bật không khí căng thẳng, kịch tính, tạo sự hồi hộp cho độc giả theo dõi.

+ Sau một sự kiện thể thao, văn hóa công chúng sẽ thường thảo luận rất sôi nổi về các vấn đề liên quan.

+ Các ý kiến thảo luận rất đa dạng, có người khen và có người chê.

+ Những sự kiện lớn thường mở ra cơ hội để thảo luận về các vấn đề quan trọng trong xã hội hoặc là cơ hội để nhân vật tham dự làm bàn đạp quảng bá hình ảnh cá nhân.

Có thể liên tưởng đến:

+ Những cuộc thảo luận diễn ra sau mỗi trận đấu thể thao. Ở đây, có cả những lời khen và những lời chê bai.

+ Quảng bá hình ảnh tại các sự kiện lớn.

- Xuân Tóc Đỏ gọi quần chúng bằng những cái tên như “Quần chúng nông nổi” và gọi là ‘mi” và hắn tự xưng “ta”

→ Cách gọi này cho thấy Xuân Tóc Đỏ coi thường quần chúng, tự coi mình là thượng đẳng, là bề trên, là một nhân vật cao cao tại thượng.

→ Cách xưng hô cho thấy tính cách trịch thượng, tự kiêu, tự đại của Xuân Tóc Đỏ.

- Xuân Tóc Đỏ xưng "ta", gọi công chúng là "quần chúng nông nổi", "mi"

→ Cách gọi này cho thấy Xuân Tóc Đỏ coi thường quần chúng, coi mình là thượng đẳng, là bề trên, là một nhân vật cao cao tại thượng.

- Những ghi chú trong ngoặc đơn có thể được xem xét như một yếu tố nghệ thuật để tăng cường sự chân thật và sâu sắc trong một đoạn văn đặc biệt là đoạn văn miêu tả một nhân vật diễn thuyết:

+ Những ghi chú trong ngoặc đơn có thể là cách diễn đạt tâm lý và tâm trạng của nhân vật. Nó giúp độc giả hoặc người nghe cảm nhận được những suy nghĩ, cảm xúc và tư duy tư nhân vật đang trải qua.

(nó vỗ vào ngực) - Tự cao, tự mãn, đề cao bản thân

(nó đấm tay xuống không khí) - Thể hiện sự kiên định

(nó giơ cao tay lên) - Thể hiện sự quyết tâm

+ Ngoài ra nó còn giúp kiểm soát nhịp điệu của đoạn văn, sử dụng để tạo điểm nhấn, gây sự chú ý.

- Những ghi chú trong ngoặc đơn có thể được xem xét như một yếu tố nghệ thuật để tăng cường sự chân thật và sâu sắc trong một đoạn văn đặc biệt là đoạn văn miêu tả một nhân vật diễn thuyết:

+ Những ghi chú trong ngoặc đơn có thể là cách diễn đạt tâm lý và tâm trạng của nhân vật. Nó giúp độc giả hoặc người nghe cảm nhận được những suy nghĩ, cảm xúc và tư duy tư nhân vật đang trải qua.

(nó vỗ vào ngực) – tự cao

(nó đấm tay xuống không khí) – kiên định

(nó giơ cao tay lên) – quyết tâm

+ Tạo nên điểm nhấn, gây sự chú ý trong câu văn.

Có thể dùng những từ ngữ để khái quát về phản ứng của đám đông trong đoạn: nhốn nháo, ngu dốt, cả tin.

Các từ ngữ có thể được dùng để khái quát về tính chất phản ứng của đám đông: ngưỡng mộ, hân hoan, hào hứng.

Vua Xiêm tới Bắc Kỳ => Xuân Tóc Đỏ đăng kí tham gia thi quần vợt => dùng thủ đoạn để thắng => Vào chung kết với quán quân Xiêm => Nhận lệnh “phải thua” => Cơ hội ngụy biện “hi sinh vì nghĩa lớn” => Đám đông tung hô “anh hùng cứu quốc”, vĩ nhân dân tộc.

- Nhà văn đã dùng ngôi kể thứ ba để kể lại toàn bộ sự việc, hóa thân thành người chứng kiến toàn bộ câu chuyện

- Tác dụng:

+ Ngôi kể thứ ba cho phép tác giả có cái nhìn chân thực và toàn diện về các sự kiện và nhân vật trong câu chuyện, đối với đoạn trích, ngôi kể này đã khắc họa lên sự thối nát của xã hội Đương thời thông qua các nhân vật. Đó là sự đểu cáng của Xuân, sự hèn nhát của các quan chứng nhà nước. Điều này giúp độc giả có cái nhìn tổng quan, không bị giới hạn bởi suy nghĩ hay cảm xúc của một nhân vật cụ thể, đánh giá được hiện thực mà nhà văn muốn phơi bày.

+ Ngôi kể thứ ba mở rộng khả năng của tác giả để thay đổi góc nhìn và chuyển đổi giữa các nhân vật. Điều này giúp độc giả hiểu rõ hơn về nhiều ý kiến, tâm trạng và suy nghĩ của các nhân vật. Trong đoạn trích, nhà văn đã cho độc giả thấy được diễn biến tâm trạng bực tức của Vua Xiêm khi tuyển thủ của mình sắp thua, sự lo lắng hớt hải của quan chức nhà nước cho đến sự khó hiểu của ông Văn Minh, tất cả đều được khắc họa rõ nét.

- Bên cạnh đó, nhà văn sử dụng điểm nhìn toàn tri để diễn tả lại sự việc, đó là điểm nhìn khi người kể chuyện dùng ngôi thứ ba để kể nhưng họ biết nhiều hơn nhân vật, biết tất cả mọi điều.

- Tác dụng:

+ Việc sử dụng điểm nhìn toàn tri cho phép tác giả mô tả và đánh giá hiện thực từ nhiều góc độ từ đó phê phán và chỉ ra những vấn đề xã hội xuất hiện trong xã hội đương thời. Trong thời kì này “Cũ mới tranh nhau”, “Á - Âu xáo trộn” khiến cuộc sống lúc bấy giờ giống như một mớ hỗn độn tạp nham mà tác giả cho rằng đó là “cái xã hội đen tối, thối nát”. Điểm nhìn toàn tri sẽ giúp nhà văn vạch trần những mảng tối trong hiện thực đồng thời thể hiện sự khinh bỉ đối với xã hội lúc bấy giờ.

+ Điểm nhìn toàn tri giúp tác giả tránh được sự thiên lệch và chủ quan trong việc diễn đạt ý kiến. Điều này tạo ra một cái nhìn khách quan và đồng thời giúp độc giả tự tìm hiểu và đánh giá về hiện thực

- Ngôi kể: Nhà văn đã dùng ngôi kể thứ ba để kể lại toàn bộ sự việc, hóa thân thành người chứng kiến toàn bộ câu chuyện.

- Tác dụng:

+ Giúp tác giả có cái nhìn chân thực và toàn diện về các sự kiện và nhân vật trong câu chuyện => Khắc họa sự thối nát của xã hội đương thời: sự đểu cáng của Xuân; sự hèn nhát của quan chức nhà nước.

+ Mở rộng khả năng của tác giả để thay đổi góc nhìn và chuyển đổi giữa các nhân vật. Điều này giúp độc giả hiểu rõ hơn về tâm trạng, suy nghĩ, tính cách của các nhân vật => Tâm trạng bức xúc của Vua Xiêm; thái độ lo lắng, bất an của quan chức nhà nước; thái độ ngơ ngác của ông Văn Minh.

- Điểm nhìn: Nhà văn sử dụng điểm nhìn toàn tri để diễn tả và khắc họa lại sự việc.

- Tác dụng:

+ Cho phép tác giả mô tả và đánh giá hiện thực từ nhiều góc độ, từ đó chỉ ra và phê phán những vấn đề xã hội xuất hiện trong xã hội đương thời,

+ Điểm nhìn toàn tri giúp tác giả tránh được sự thiên lệch và chủ quan trong việc diễn đạt ý kiến. Điều này tạo ra một cái nhìn khách quan và đồng thời giúp độc giả tự tìm hiểu và đánh giá về hiện thực.

Tình huống đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích đó là tình huống Xuân Tóc Đỏ đánh thua bàn cuối.

- Sau khi nghe ông Văn Minh nói “Thua đi! Nhường đi! Được thì chết! Chiến tranh!”, “Xuân lốp một cái sang bên địch, lại bắn bổng lên không khí rồi rơi vào hàng rào găng!”. Kết quả thảm khốc 7 - 9 ấy làm cho mấy nghìn con người la ó rầm rĩ để tỏ sự thất vọng công cộng. Bởi:

+Xuân Tóc Đỏ không chỉ là một tay vợt mà còn là một biểu tượng quốc gia, được công chúng đặt niềm tin và hy vọng. Việc thất bại trong trận đấu quan trọng như vậy chắc chắn sẽ tạo ra một cảm giác thất vọng và bất mãn lớn trong lòng công chúng.

+Phản ứng của công chúng sau trận đấu, như những lời la ó và gọi tên, cho thấy sự thất vọng và sự chấp nhận không tốt từ phía người hâm mộ.

+Tuy nhiên, đây cũng là một sự kiện để Xuân Tóc Đỏ được công chúng chú ý, từ đó hắn sẽ tương kế tựu kế, điều hướng công chúng tôn thờ hắn khi biết rằng kết quả cuối cùng là vì quốc gia.

→ Đây là một tình huống khiến cho cả khán giả trong đoạn trích và khiến cả người đọc bất ngờ khi không ai nghĩ rằng trong giờ phút cuối cùng, giây phút quyết định để đem bàn thắng về cho Hà thành mà Xuân lại để vụt mất và đằng sau bàn thua ấy lại có nhiều nguyên nhân sâu xa.

Theo tôi, tình huống đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích là tình huống Xuân Tóc Đỏ đánh thua bàn cuối: Sau khi nghe ông Văn Minh nói “Thua đi! Nhường đi! Được thì chết! Chiến tranh!”, “Xuân lốp một cái sang bên địch, lại bắn bổng lên không khí rồi rơi vào hàng rào găng!”. Kết quả thảm khốc 7 - 9 ấy làm cho mấy nghìn con người la ó rầm rĩ để tỏ sự thất vọng công cộng.

Bởi:

+ Xuân Tóc Đỏ không chỉ là một tay vợt mà còn là một biểu tượng quốc gia, được công chúng đặt niềm tin và hy vọng. Việc thất bại trong trận đấu quan trọng như vậy chắc chắn sẽ tạo ra một cảm giác thất vọng và bất mãn lớn trong lòng công chúng.

+ Phản ứng của công chúng sau trận đấu, như những lời la ó và gọi tên, cho thấy sự thất vọng và sự chấp nhận không tốt từ phía người hâm mộ.

+ Tuy nhiên, đây cũng là một sự kiện để Xuân Tóc Đỏ được công chúng chú ý, từ đó hắn sẽ tương kế tựu kế, điều hướng công chúng tôn thờ hắn khi biết rằng kết quả cuối cùng là vì quốc gia.

=> Sự đối nghịch giữa trạng thái của khán giả trước và sau khi nghe Xuân Tóc Đỏ nói chuyện đã khiến cho tình huống trở nên thú vị bởi tính chất bất ngờ. Từ một kẻ bị mắng chửi với những từ ngữ đầy thất vọng, giờ đây Xuân lại được tung hô, là một anh hùng của nước nhà.

- Những nét đặc sắc trong cách Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng:

+ Hắn sử dụng nghệ thuật diễn thuyết thành thạo, nghệ thuật này đã thuyết phục và làm thay đổi mạnh mẽ quan điểm của công chúng như đánh vào tâm lí cứu quốc “Hỡi công chúng! Mi chưa hiểu rõ những lẽ cực kì to tát nó khiến ta phải nhường cho nhà vô địch Xiêm La”. Anh ta đề cập đến những hậu quả của một xung đột Việt – Xiêm và nhấn mạnh rằng cuộc chiến sẽ kéo theo nạn đói và thảm họa cho nhân loại.

+ Xuân Tóc Đỏ sử dụng những ngôn từ mạnh mẽ để tạo ra ấn tượng mạnh mẽ như xưng “ta”, gọi “Mi”, tự nhận mình là “người xả thân cứu nước”...

+ Xuân Tóc Đỏ tỏ ra có lòng hy sinh cao thượng khi từ chối danh vọng cá nhân để đóng góp vào việc tiến bộ của tổ quốc và duy trì hoà bình thế giới. Điều này tạo ra hình ảnh anh ta như một nhà lãnh đạo tận tụy và có tầm quan trọng. “Mi đã biết đâu cáu lòng hi sinh cao thượng vô cùng..”, “điểm cốt yếu của người xả thân cứu nước không phải chỉ nghĩ đến mình…”.

→ Công chúng đáp lại bằng sự cảm phục và hoan hô. Điều này thể hiện khả năng thuyết phục của Xuân Tóc Đỏ và tác động tích cực của ý kiến và hành động của anh ta lên người nghe.

- Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho ta liên tưởng đến thể loại văn học có đặc điểm hình thức tương tự đó là kịch.

+ Dấu ngoặc đơn có thể truyền đạt biểu cảm và ngữ tố của nhân vật. Những từ hay cụm từ trong ngoặc đơn thường thể hiện tâm trạng, ý kiến, hoặc suy nghĩ cá nhân của nhân vật đó.

+ Dấu ngoặc đơn thường được sử dụng để châm biếm, làm nổi bật những từ hoặc cụm từ có ý nghĩa châm biếm, mỉa mai. Nó có thể giúp tạo ra sự hài hước và tạo điểm nhấn cho các phần quan trọng của bài diễn thuyết.

Những nét đặc sắc trong cách Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng:

- Diễn thuyết thành thạo, đánh trúng tâm lý công chúng, hướng tới mục tiêu lý tưởng cao cả là "cứu quốc", không muốn xảy ra cuộc chiến tranh gây nên thảm họa cho nhân loại: “Hỡi công chúng! Mi chưa hiểu rõ những lẽ cực kì to tát nó khiến ta phải nhường cho nhà vô địch Xiêm La”.

- Sử dụng ngôn từ đanh thép, tạo ra ấn tượng mạnh mẽ, tự nhận mình là "người xả thân cứu nước"…

- Thuyết phục công chúng bằng cách tỏ ra mình là người cao thượng, từ chối danh vọng cá nhân cho hòa bình tổ quốc và hòa bình trên thế giới.

=> Công chúng cảm phục và ngưỡng mộ. Điều này cho thấy Xuân Tóc Đỏ đã thuyết phục thành công.

Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho ta liên tưởng đến thể loại văn học có đặc điểm hình thức tương tự đó là Kịch.

- Dấu ngoặc đơn có thể truyền đạt biểu cảm và ngữ tố của nhân vật. Những từ hay cụm từ trong ngoặc đơn thường thể hiện tâm trạng, ý kiến, hoặc suy nghĩ cá nhân của nhân vật đó.

- Sự tương đồng:

+ Cả ngôn ngữ người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật trong đoạn trích đều sử dụng ngôn ngữ gần gũi với người đọc. ‘

+ Cả người kể chuyện và nhân vật đều sử dụng câu trực tiếp để truyền đạt ý kiến, tuyên bố và thể hiện suy nghĩ. Điều này tạo ra sự trực tiếp và rõ ràng trong truyền đạt thông điệp.

- Sự khác biệt:

+ Trong đoạn Xuân Tóc Đỏ diễn thuyết, người kể chuyện sử dụng ghi chú trong ngoặc đơn để thêm vào những ý kiến cá nhân, châm biếm, hay những suy nghĩ mà người kể muốn chia sẻ. Điều này tạo ra một góc nhìn thứ ba, không phải là của nhân vật trong câu chuyện.

+ Xuân Tóc Đỏ thường sử dụng cảm xúc và ngôn ngữ mạnh mẽ hơn để diễn đạt suy nghĩ và tâm trạng của mình. Anh ta sử dụng cảm từ như "nghiêm trọng," "nặng nề," và "tử tế" để mô tả tình hình và tâm trạng của mình.

- Nói mỉa:

+ Người ta đồn rằng có rất nhiều người hâm mộ vì đến chậm, không mua được vé, bèn hóa ra phẫn uất và chết một cách rất thể thao, nghĩa là tự tử dần bằng thuốc phiền không có giấm thanh, hút vào phổi.

+ Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi.

+ Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặ, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống đất, lên xe hơi. Rồi mấy chiếc xe của các bạn thân của nó mở máy chạy, để lại cái đám công chúng mấy nghìn người bùi ngùi và cảm động.

- Nghịch ngữ:

+ Nghĩa là bản chức yêu cầu ngài bảo tài tử của ngài phải nhuồng, phải thua nhà vô địch Xiêm ngay đi!

+ Hỡi quần chúng! Mi không hiểu gì, mi oán ta! Ta vẫn yêu quý mi mặc lòng mi chẳng rõ lòng ta!

- Vũ Trọng Phụng là một nhà văn hiện thực. Ông là người hăng hái nhất trong việc cổ vũ, khẳng định cho quan điểm nghệ thuật hiện thực; khẳng định một cách đầy nhiệt tình, hăm hở, quyết liệt.

- Nhà văn đã dũng cảm mổ xẻ phanh phui phơi bày thực trạng của xã hội, không chỉ miêu tả cuộc sống của người dân lao động mà cùng với đó là phanh phui tội ác của bọn địa chủ, tư sản, quan lại.

- Thể hiện khát vọng phản ánh sự thật ở đời cũng gắn liền với tư tưởng vị nhân sinh, hướng tới nhân loại cần lao

- Một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực cho các trang viết:

+ Sử dụng bối cảnh lịch sử và xã hội thực tế, sử dụng những sự kiện có thật trong đời sống hằng ngày.

+ Ông sử dụng ngôn từ sắc bén, mô tả tinh tế để thể hiện sự nhạy bén trong việc quan sát và phê phán xã hội thông qua các biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ, ẩn dụ…

+ Giọng văn đanh thép, mỉa mai để tố cáo sự thối nát của xã hội đương thời.

- Nhà văn phanh phui, mổ xẻ trực tiếp thực trạng xã hội, không chỉ miêu tả cuộc sống của người dân lao động mà còn diễn tả trực diện tàn ác của bọn tư sản, quan lại, địa chủ trong xã hội đương thời.

- Nhà văn sử dụng ngòi bút sắc sảo của mình để khai thác tác phẩm:

+ Khai thác vấn đề trọng tâm của xã hội thời bấy giờ.

+ Sử dụng ngôn ngữ sắc sảo, nhạy bén, thể hiện được đặc trưng điệu cười trào phúng đối với xã hội "chó đểu".

+  Giọng văn đanh thép, mỉa mai để tố cáo sự thối nát của xã hội đương thời.

- Trạng thái thôi miên, lên đồng ở đây là cả một cộng đồng xã hội bị một cá nhân, tổ chức nào đó lôi kéo và điều hướng sang một trạng thái xấu hay còn gọi là bị dắt mũi. Trong cuộc sống này thì đây là một tình trạng đáng báo động, nó có thể khiến con người mất đi lí trí, không biết phân biệt phải trái đúng sai.

- Trong đoạn trích, tình trạng này diễn ra trong thời kì “cũ mới tranh nhau”, “Á - Âu xáo trộn”, lúc này những bọn kệch cỡm, dởm đời lộng quyền với những mưu đồ riêng. Và đây cũng chính là môi trường thuận lợi để bọn “kí sinh trùng” như Xuân Tóc Đỏ lộng hành.

- Xuân Tóc Đỏ từ một tên dưới đáy xã hội nhưng gặp thời cộng với sự xảo trá của mình hắn dần bước vào giới thượng lưu và trở thành anh hùng cứu quốc diễn thuyết trước công chúng.

- Trong một xã hội thối nát, kẻ bịp bợm, vô học như Xuân lại được ca tụng, biểu dương đến không ngờ. Như vậy chứng tỏ rằng xã hội lúc bấy giờ đã bị che mờ mắt cả, ai cũng đi theo cái gọi là “trào lưu Âu hóa” mà ca tụng một kẻ ngu dốt, xảo trá, coi hắn là đấng vĩ nhân mà tán tụng.

Đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc đã phản ánh lên một xã hội vừa phi lý nhưng cũng hợp lý, khiến người đọc phải giật mình nhận ra chính câu chuyện hài hước này được thôi ra từ chính đời sống thường ngày, từ một thực tại mà họ được trải nghiệm hằng ngày. Thông qua nhân vật Xuân Tóc Đỏ - một thằng ất ơ, xảo trá, trưởng giả học làm sang ông đã mang đến cho người đọc một bức tranh xã hội học đòi Âu hóa đầy nhố nhăng một cách chân thực. Hiện thực đó còn thể hiện chi tiết hơn khi được nhà văn viết thông qua thể loại tiểu thuyết, với dung lượng của một tiểu thuyết, nhà văn thoải mái phơi bày mọi sự thật trần trụi đến chi tiết của xã hội qua từng góc nhỏ nơi đời sống.