Soạn bài Ý nghĩa văn chương SGK Ngữ văn 9 tập 1 Chân trời sáng tạo
Khi thưởng thức một tác phẩm văn chương, bản thân em thu nhận được điều gì?
Nội dung chính
| Với một lối văn vừa có lí lẽ, vừa có cảm xúc và hình ảnh, Hoài Thanh khẳng định: nguồn gốc cốt yếu của văn chương là tình cảm và lòng vị tha. Văn chương là hình ảnh của sự sống muôn hình vạn trạng và sáng tạo ra sự sống, gây những tình cảm không có, luyện những tình cảm sẵn có. Đời sống tinh thần của nhân loại nếu thiếu văn chương thì sẽ rất nghèo nàn. |
Chuẩn bị
Trả lời Câu hỏi Chuẩn bị đọc trang 37 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Khi thưởng thức một tác phẩm văn chương, bản thân em thu nhận được điều gì?
Phương pháp giải:
Chú ý lựa chọn thông tin phù hợp, phục vụ cho việc đọc hiểu.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Khi thưởng thức một tác phẩm văn chương, bản thân em thu được các kiến thức văn chương mang lại, kinh nghiệm về đời sống, tình cảm, các bài học cuộc sống, năng lực cảm thụ,...
Khi thưởng thức một tác phẩm văn chương, bản thân em thu nhận được những tình cảm và những thông điệp mà tác giả đã lồng ghép trong những tác phẩm ấy.
Trải nghiệm cùng VB 1
Trả lời Câu hỏi 1 Trải nghiệm cùng VB trang 38 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Tác giả kể câu chuyện ở đầu văn bản nhằm mục đích gì?
Phương pháp giải:
Xác định câu chuyện và đưa ra mục đích
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Tác giả kể câu chuyện ở đầu văn bản nhằm mục đích giới thiệu về nguồn gốc thi ca nhằm mục đích thu hút người đọc.
Tác giả kể câu chuyện ở đầu văn bản nhằm mục đích dẫn dắt và giới thiệu về nguồn gốc của thi ca.
Trải nghiệm cùng VB 2
Trả lời Câu hỏi 2 Trải nghiệm cùng VB trang 38 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Xác định một số từ ngữ, câu văn thể hiện đánh giá chủ quan của người viết trong đoạn này.
Phương pháp giải:
Xác định từ ngữ, câu văn thể hiện đánh giá chủ quan
Lời giải chi tiết:
Cách 1
“Nếu có một người yêu Thuý Kiều còn nồng nàn hơn Kim Trọng, người ấy là Nguyễn Du và chính Nguyễn Du đã trao sự sống của mình cho thiếu nữ trong truyện”
- Từ ngữ: “cũng có thể xem”, “ngay”, “sẽ”, “còn”,…
- Câu văn: “Văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng. Chẳng những thế, văn chương còn tạo ra sự sống. Vũ trụ này tầm thường, chật hẹp, không đủ thỏa mãn đối với tình cảm dồi dào của nhà văn?”; “Nếu có một người yêu Thúy Kiều còn nồng nàn hơn Kim Trọng, người ấy là Nguyễn Du và chính Nguyễn Du đã trao sự sống của mình cho thiếu nữ trong truyện.”
Trải nghiệm cùng VB 3
Trả lời Câu hỏi 3 Trải nghiệm cùng VB trang 39 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Văn nhân, thi sĩ làm cuộc sống con người phong phú thêm bằng cách nào?
Phương pháp giải:
Chú ý lựa chọn thông tin phù hợp, phục vụ cho việc đọc hiểu.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Văn nhân, thi sĩ làm phong phú thêm cuộc sống con người bằng cách soi chiếu thế giới, phản ánh nó vào thơ ca để từ đó biến cảm giác của riêng họ về thế giới thành cảm giác chung của mọi người, góp phần tô điểm thêm cho thế giới tinh thần của cuộc sống con người.
Văn nhân, thi sĩ làm phong phú thêm cuộc sống con người bằng cách soi chiếu thế giới, phản ánh nó vào thơ ca để từ đó biến cảm giác của riêng họ về thế giới thành cảm giác chung của mọi người, góp phần tô điểm thêm cho thế giới tinh thần của cuộc sống con người.
Suy ngẫm và phản hồi 1
Trả lời Câu hỏi 1 Suy ngẫm và phản hồi trang 40 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Luận đề của văn bản là gì? Xác định bố cục và luận điểm của văn bản dựa vào gợi ý sau (làm vào vở)
|
Bố cục văn bản |
Luận điểm |
|
Phần 1: Từ đầu đến “lòng vị tha„ |
Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người, lòng thương muôn vật, muôn loài. |
|
Phần 2: ... |
Phương pháp giải:
Xác định luận đề của văn bản và bôc cục, luận điểm
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Luận đề của văn bản là: Ý nghĩa của văn chương
|
Bố cục văn bản |
Luận điểm |
|
Phần 1: Từ đầu đến “lòng vị tha„ |
Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người, lòng thương muôn vật, muôn loài. |
|
Phần 2: Tiếp theo đến ý nghĩa sâu, rộng |
Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có; cuộc đời phù phiếm và chật hẹp của cá nhân vì văn chương mà trở nên thâm trầm và rộng rãi đến nghìn lần. |
|
Bố cục văn bản |
Luận điểm |
|
Phần 1: Từ đầu đến “lòng vị tha” |
Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người, lòng thương muôn vật, muôn loài. |
|
Phần 2: Từ “Văn chương gây cho ta … ý nghĩa sâu, rộng” |
Ý nghĩa của văn chương khơi gợi cho ta những tình cảm đáng quý, đáng trân trọng. |
Suy ngẫm và phản hồi 2
Trả lời Câu hỏi 2 Suy ngẫm và phản hồi trang 40 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Vẽ sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng trong văn bản. Những lí lẽ, bằng chứng trong phần 2 đã góp phàn làm sáng tỏ luận đề như thế nào?
Phương pháp giải:
Xác định luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng của tác phẩm
Lời giải chi tiết:
Cách 1
|
Luận đề của văn bản là: Ý nghĩa của văn chương |
|
|
Luận điểm 1: Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người, lòng thương muôn vật, muôn loài. |
Luận điểm 2: Văn chương gây cho những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có |
|
Lí lẽ Quan niệm trên là đúng nhưng không phải là duy nhất. Văn chương còn tạo ra sự sống |
Lí lẽ Văn chương cho ta những tình cảm, những cảm giác mới lạ có sức trau dồi, tô điểm cho đời người và trao cho cuộc đời một ý nghĩa sâu, rộng. |
|
Bằng chứng Tác giả lấy câu chuyện của nhà thi sĩ Ấn Độ để làm rõ luận điểm Tác giả lấy ví dụ về Thuý Kiều của Nguyễn Du |
Bằng chứng Tác giả đưa lịch sử, câu nói của nhà nghệ thuật nổi tiếng để phân tích |
- Sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa luận đề, luận điểm, lí lẽ, bằng chứng trong văn bản là:
- Những lí lẽ và bằng chứng trong phần 2 cho thấy việc các thi nhân và văn nhân bao thế hệ đã góp sức mình vào việc phản ánh, tái hiện thế giới khách quan vào thế giới nghệ thuật trong văn chương, từ đó khơi gợi những cảm xúc và tình yêu thương trong mỗi cá nhân, trong mỗi cộng đồng, góp phần tạo nên ý nghĩa của văn chương là tô điểm cho đời người và trao cho đời người những ý nghĩa sâu, rộng.
Suy ngẫm và phản hồi 3
Trả lời Câu hỏi 3 Suy ngẫm và phản hồi trang 40 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Lí lẽ, bằng chứng nào trong văn bản để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất? Hãy chia sẻ ấn tượng ấy với bạn
Phương pháp giải:
Lựa chọn lí lẽ và bằng chứng ấn tượng nhất
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Em ấn tượng nhất với lí lẽ và bằng chứng ở luận điểm 2 có tác dụng làm rõ luận đề về ý nghĩa của văn chương. Tác giả đã đưa ra câu chuyện của nhà thi sĩ Ấn Độ để làm rõ luận điểm lòng thương người, thương vạn vật là nguồn gốc của thi ca. Bên cạnh đó tác giả cũng nhấn mạnh là quan niệm trên cũng không hoàn toàn đúng, còn phải có lòng vị tha, văn chương còn phải sáng tạo ra sự sống
Lí lẽ: Văn nhân, thi nhân dùng văn chương để khơi gợi cảm xúc của con người và bằng chứng: Tình cảm, cảm giác của người thời bây giờ đều do người xưa sáng tạo, lấy cảm hứng từ thế giới khách quan và lưu truyền lại trong văn bản đã để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất bởi nó giúp em hiểu rõ hơn về ý nghĩa của văn chương.
Suy ngẫm và phản hồi 4
Trả lời Câu hỏi 4 Suy ngẫm và phản hồi trang 40 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Nhận xét về cách trình bày vấn đề khách quan và chủ quan trong đoạn: “Làm trọn nhiệm vụ ấy…thiếu nữ trong truyện”
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản và xác định cách trình bày các vấn đề trong bài
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Cách trình bày vấn đề khách quan của tác giả là đưa ra các bằng chứng để chứng minh về vấn đề văn chương sáng tạo ra sự sống
- Cách trình bày vấn đề chủ quan của tác giả là đưa ra lời nhận xét, ý kiến, đánh giá về những sáng tạo đó, lấy ví dụ về Truyện Kiều của Nguyễn Du để minh hoạ rõ hơn về sự sáng tạo của nhà văn
Có thể thấy, trong đoạn văn này, người viết đã lựa chọn cách trình bày vấn đề chủ quan. Cả 9 câu văn đều mang tính chất chủ quan, thể hiện suy nghĩ, thái độ, cảm xúc của người viết ở những trạng thái, mức độ khác nhau, khi chậm rãi dẫn dắt bạn đọc, khi lại mạnh mẽ nhằm nhấn mạnh lí lẽ trong đoạn.
Suy ngẫm và phản hồi 5
Trả lời Câu hỏi 5 Suy ngẫm và phản hồi trang 40 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Hoài Thanh cho rằng: “Trên quả đất này từ khi có loài người bao giờ vẫn núi non ấy, cây cỏ ấy, thế mà một người đời xưa với một người đời nay nào có trông thấy như nhau”. Em hãy tìm một ví dụ trong văn học cho thấy những cách nhìn khác nhau về cảnh thiên nhiên.
Phương pháp giải:
Thu thập tư liệu và lấy ví dụ để làm rõ ý kiến của Hoài Thanh
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Cùng là mùa thu nhưng mỗi thi nhân lại có cách cảm nhận khác nhau:
“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo”
“Thu điếu” – Nguyễn Khuyến với cảnh thu thân thuộc, bình dị của làng quê đồng bằng Bắc Bộ
“Đây mùa thu tới”, Xuân Diệu lại mang đến bức tranh thu sinh động, ấn tượng đồng thời tác giả bày tỏ cảm xúc u sầu, trầm tư khi mùa thu đến.
Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang, Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng; Đây mùa thu tới – mùa thu tới Với áo mơ phai dệt lá vàng.
“Em không nghe mùa thu Dưới trăng mờ thổn thức? Em không nghe rạo rực Hình ảnh người chinh phụ Trong lòng người cô phụ Em không nghe rừng thu Lá thu kêu xào xạc Con nai vàng ngơ ngác Đạp trên lá vàng khô”
Đây chính là lời của bài thơ Tiếng thu của nhà thơ Lưu Trọng Lư, một bài thơ bất hủ về mùa thu. Mùa thu của Lưu Trọng Lư dịu dàng, nồng nàn, thổn thức, không khí mơ màng sâu lắng. Qua đó khám phá nỗi lòng đau thương, tình cảm sâu lắng của người phụ nữ, những tâm tư của người vợ đối với người chồng đang chiến đấu xa xôi.
Trong bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Duy, chúng ta đã được làm quen với vầng trăng, đặc biệt vầng trăng trong thơ ông là một vầng trăng có sự thay đổi trong mối quan hệ với con người và trong cái nhìn của con người theo dòng chảy thời gian.
“Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỷ
…
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường.”
Quan sát vầng trăng trong hai khổ thơ này ta có thể thấy, nhân vật trữ tình ở đây vẫn là một người, đối tượng nằm trong mối quan hệ với con người ở đây vẫn là vầng trăng, ấy vậy mà vầng trăng trong quá khứ vốn là “cái vầng trăng tình nghĩa”, là tri kỉ với con người thì hiện tại vầng trăng chỉ là “người dưng qua đường” mà thôi.
Suy ngẫm và phản hồi 6
Trả lời Câu hỏi 6 Suy ngẫm và phản hồi trang 40 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo
Trong bối cảnh đương đại, khi con người phải đối mặt với nhiều vấn đề toàn cầu như dịch bệnh, sự bùng nổ của mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo,... văn chương có cần thiết với chúng ta không? Vì sao em cho là như vậy? Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 150 chữ) thể hiện suy nghĩ của em về vấn đề trên.
Phương pháp giải:
Vận dụng tri thức ngữ văn, sự hiểu biết về xã hội.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Những thành tựu của khoa học, công nghệ đã và đang làm cho thế giới văn minh hơn, giúp con người sản xuất ra nhiều của cải vật chất hơn và mang lại cho con người nhiều tiện ích hơn trong cuộc sống. Nhưng, "chính những tác phẩm văn học nghệ thuật làm cho con người sống một đời sống có nhân phẩm, nhân văn và tâm hồn phong phú". Nhờ văn chương đi sâu vào các đề tài nóng của xã hội chúng ta mới thấy được sự mất mát, nỗi đau của những người ở lại. Nhờ văn chương chúng ta mới có thể không cảm thấy cô đơn, liều thuốc an ủi khi dịch bệnh đến. Văn chương cũng dạy ta làm người, trau dồi những tình cảm tốt đẹp. Không một lĩnh vực nào có thể thay thế được văn chương trong việc giúp con người hiểu cuộc sống và hiểu chính mình, sống có tình thương, có đạo lý, có văn hóa, vượt qua cái tầm thường, phàm tục, giả dối, để thăng hoa, để ước mơ, vươn đến chân, thiện, mỹ.
Trong bối cảnh đương đại với nhiều vấn đề toàn cầu như dịch bệnh, sự bùng nổ của mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo,… văn chương lại càng trở nên cần thiết hơn đối với đời sống của chúng ta. Một thời đại mà mọi thứ diễn ra nhanh chóng từ việc con người cần di chuyển nhanh, cần chuyển phát nhanh, cần đồ ăn nhanh, cần nắm bắt nhanh mọi thông tin,… thì những gì tạo ra trong quá trình đó đối với cuộc đời họ cũng chỉ là một khoảnh khắc chóng vánh và nhanh trôi dạt đi. Bởi chỉ có thứ gì chạm được vào trái tim ta, làm ta rung cảm mới thực sự tồn tại và tạo ra những giá trị bền vững. Và đây cũng chính là nhiệm vụ, là sứ mệnh cũng là thách thức của văn chương trong một bối cảnh xã hội nhiều rối ren cùng những sự cạnh tranh khốc liệt giữa những thứ có thể giúp cho con người giải tỏa sau những áp lực như các nền tảng trên mạng xã hội.