Soạn bài Con gà thờ SGK Ngữ văn 12 tập 1 Chân trời sáng tạo
Bạn cho biết tục thờ cúng thường gắn với thái độ, tình cảm gì? Việc cung cấp các thông tin liên quan đến tục lệ “lên lão" trong đoạn này có tác dụng gì đối với thiên phóng sự.
Trước khi đọc
Trả lời Câu hỏi Trước khi đọc trang 100 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Bạn cho biết tục thờ cúng thường gắn với thái độ, tình cảm gì?
Phương pháp giải:
Liên hệ bản thân để trả lời câu hỏi
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Tục thờ cúng thường gắn với sự thành tâm, sùng bái thần linh.
Tục thờ cúng tổ tiên là một phần quan trọng của văn hóa dân gian Việt Nam. Nó kết hợp ý thức về tổ tiên và tình cảm biết ơn, tưởng nhớ đối với cội nguồn, quá khứ. Dưới góc độ nghi lễ, thờ cúng là việc thực hành một loạt động tác như khấn, vái, quì, lạy của người gia trưởng, tộc trưởngThờ cúng tổ tiên thể hiện sự phản ánh hoang đường quyền hành của người gia trưởng và được thực hiện theo quy định của quan niệm, phong tục và tập quán của từng cộng đồng, dân tộc.
Tục thờ cúng thường gắn với những thái độ, tình cảm sau:
1. Lòng thành kính và tôn nghiêm:
-Thể hiện sự tôn trọng đối với các vị thần linh, tổ tiên, những người có công với đất nước, gia đình.
-Mong muốn được cầu phước, cầu an, bày tỏ lòng biết ơn và tưởng nhớ.
2. Lòng biết ơn:
-Tưởng nhớ đến công lao của những người đã khuất, những người có công với gia đình, đất nước.
-Biết ơn những gì họ đã hy sinh cho thế hệ sau.
3. Lòng tin vào thế giới tâm linh:
-Tin tưởng vào sự tồn tại của các vị thần linh, tổ tiên.
-Mong muốn được phù hộ, che chở trong cuộc sống.
4. Tình cảm gia đình:
-Gắn kết các thành viên trong gia đình, tạo sự đoàn kết, yêu thương.
-Giữ gìn truyền thống tốt đẹp của gia đình.
5. Lòng yêu nước:
-Tưởng nhớ đến những người đã hy sinh cho độc lập tự do của đất nước.
-Gây dựng tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc.
Trong khi đọc 1
Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 101 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Chú ý nhận định "đáng lẽ cũng là bậc sướng"
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn đầu văn bản
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Từ "đáng lẽ": để mô tả một những gì sẽ xảy ra theo mong đợi ban đầu, nhưng thực tế lại khác .
Qua đây, người đọc có thể dự đoán được cuộc sống của nhân vật ông chủ nhà trọ hiện tại và điều tác giả đang muốn nhấn mạnh
- “Đáng lẽ” : Đây là một cụm từ chỉ sự mong đợi hoặc kỳ vọng. Nó ám chỉ rằng có một điều gì đó nên xảy ra, nhưng không thực sự đã xảy ra.
- “Cũng là bậc sướng” : Đây là phần thể hiện sự phân vân và suy ngẫm. Nó cho thấy rằng mặc dù không phải lúc nào chúng ta cảm thấy hạnh phúc, nhưng thực tế là có những khoảnh khắc đáng quý trong cuộc sống.
Trong tác phẩm “Con gà thờ” của Ngô Tất Tố, nhận định “đáng lẽ cũng là bậc sướng” phản ánh một thực tế xã hội nông thôn Việt Nam, nơi mà dù có điều kiện kinh tế khá giả nhưng vẫn phải chịu nhiều áp lực từ những tục lệ không còn phù hợp.
Trong khi đọc 2
Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 101 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Việc cung cấp các thông tin liên quan đến tục lệ “lên lão" trong đoạn này có tác dụng gì đối với thiên phóng sự.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Việc cung cấp các thông tin liên quan đến tục lệ “lên lão" đã giúp thiên phóng sự tăng thêm tính chân thực, cụ thể hơn.
Giúp người đọc hình dung đầy đủ thông tin về tục lệ lên lão, tăng tính chân thực hấp dẫn cho việc lên lão.
Việc cung cấp thông tin về tục lệ “lên lão” trong đoạn văn không chỉ giúp người đọc hiểu rõ hơn về bối cảnh và đời sống văn hóa của làng quê mà còn làm nổi bật được tính cách và quan điểm của nhân vật “ông chủ” - người vừa muốn tuân thủ truyền thống nhưng cũng không kém phần cầu kỳ và đua đòi.
Trong khi đọc 3
Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 104 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Câu này là lời kể hay lời nhận xét, bình luận?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Lời bình luận
Trong khi đọc 4
Trả lời Câu hỏi 4 Trong khi đọc trang 105 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Các chi tiết trong đoạn này thể hiện điều gì trong cách đối xử với gà và với người của nhân vật “ông chủ"?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Ông chủ coi trọng con gà cúng hơn bà cụ - bà mẹ của ông ta. Từ đó cho thấy, ông chủ là người mê tín dị đoan, coi trọng việc cúng bái hơn là chăm sóc người mà đẻ ra chính bản thân mình. Ông ta mải chạy theo hủ tục, lệ làng lạc hậu, có thể thấy rõ qua việc ông ta đối xử với con gà và với bà mẹ của mình.
Ông chủ quan tâm đối đãi với con gà còn hơn cả con người – mẹ của ông.
Các chi tiết trong đoạn văn thể hiện rõ sự mâu thuẫn trong cách đối xử của “ông chủ” với gà và với người. Mặc dù “ông chủ” có điều kiện kinh tế tốt nhưng lại quá chú trọng vào việc chuẩn bị con gà theo đúng tục lệ, thể hiện sự cầu kỳ và lòng tự trọng của bản thân trong mắt làng xóm. Điều này cũng phản ánh một phần văn hóa và xã hội nông thôn, nơi mà việc giữ gìn truyền thống và danh dự gia đình có thể chiếm ưu tiên hơn cả mối quan hệ giữa người với người.
Trong khi đọc 5
Trả lời Câu hỏi 5 Trong khi đọc trang 107 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Việc tác giả thuật lại một cách chi tiết cách luộc gà nhằm mục đích gì?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Giúp cho thiên phóng sự chân thực và hấp dẫn hơn qua cách luộc gà độc đáo.
Giúp cho thiên phóng sự chân thực và hấp dẫn hơn qua cách luộc gà độc đáo.
Việc tác giả mô tả chi tiết cách luộc gà không chỉ làm cho câu chuyện trở nên sinh động và hấp dẫn hơn mà còn nhấn mạnh sự chú trọng đến nghi lễ và hình thức bên ngoài, thay vì giá trị bên trong của con người và mối quan hệ giữa họ. Qua đó, Ngô Tất Tố đã phê phán những hủ tục lạc hậu và sự giả tạo trong xã hội, đồng thời thể hiện sự đồng cảm với những người dân làng phải chịu đựng những áp lực không cần thiết từ những tục lệ cũ kỹ. Đây là một trong những thông điệp mà tác giả muốn truyền tải qua tác phẩm của mình.
Sau khi đọc 1
Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 107 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết văn bản trên thuộc thể loại phóng sự?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Văn bản đã ghi lại những sự việc trong tục “lên lão" của một ngôi làng nọ, tục lệ này có liên quan đến tín ngưỡng của làng này.
- Có số liệu xác thực về số cân nặng của con gà dùng để thờ cúng.
- Miêu tả hành động luộc gà rất độc đáo.
- Thủ pháp tâm lí và cách miêu tả cận cảnh.
Dấu hiệu:
- Sự việc trong tục “lên lão" của một ngôi làng nọ, tục lệ này có liên quan đến tín ngưỡng của làng này.
- Có số liệu xác thực về số cân nặng của con gà dùng để thờ cúng.
- Miêu tả hành động luộc gà rất độc đáo.
- Thủ pháp tâm lí và cách miêu tả cận cảnh.
Sau khi đọc 2
Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 107 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Liệt kê các sự việc chính theo trình tự được thuật lại trong văn bản.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Nhân vật “ông chủ" mua đôi gà cúng về để làm tục lệ “lên lão"
- Nhân vật “ông chủ" chăm nuôi đôi gà cúng và yêu cầu mọi người trong gia đình phải gọi “gà" là “người"
- Đôi gà cúng sống sót qua trận gió bắc.
- “Ông chủ" nuôi gà theo phương pháp bào chế: luyện cám như luyện thuốc tễ và đem viên lại mỗi viên độ lớn bằng đầu ngón tay và mớm cho gà ăn
- Đôi gà lớn nhanh và đạt được số cân nặng đúng như ước mong của ông chủ khiến ông ta rất hài lòng, “ông chủ" cảm thấy mãn nguyện với tục “lên lão" của mình
Trong tác phẩm “Con gà thờ” của Ngô Tất Tố, các sự việc chính được thuật lại theo trình tự như sau:
1. Ông chủ nhà trọ chuẩn bị cho lễ “lên lão” với việc sửa soạn cỗ xôi và con gà thờ.
2. Mô tả chi tiết về việc chọn gà và quá trình chăm sóc gà của ông chủ.
3. Sự kiện ông chủ đem gà đi cúng và phản ứng của dân làng.
Sau khi đọc 3
Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 107 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Xác định ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản và nêu tác dụng của ngôi kể, điểm nhìn ấy.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
- Ngôi kể: thứ nhất
- Điểm nhìn: nhân vật trong văn bản
→ Tác dụng: Người kể chuyện xưng “tôi" đã trực tiếp kể lại những gì đã chứng kiến, trải qua.
Sau khi đọc 4
Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 107 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Liệt kê một số ví dụ về lời miêu tả, lời kể, lời bàn luận - trữ tình của nhân vật “tôi" và nêu tác dụng của cách kết hợp miêu tả với trần thuật trong văn bản.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Cách 1
“Ở thôn quê, như vậy cũng là tiên cách. Quan bất phiền, dân bất nhiễu, suốt năm lúc nào cũng ung dung.”
→ Nhân vật “tôi" bàn luận về “ông chủ"
“Đôi gà mới lạ làm sao! Nó lớn bằng con chim câu và trọc lông lốc như đầu ông sư. Từ cổ đến đuôi toàn là thứ thịt đỏ hỏn, lơ thơ điểm ít sợi lông tơ. Mỗi con ở hai vút cánh, đều có hai cái lông cánh lớn bằng vảy ốc và cong vểnh lên như miếng cau khô để ngửa.”
→ Nhân vật “tôi" miêu tả, kể và bàn luận về sự lạ lùng của đôi gà cúng
Một số ví dụ về lời miêu tả, lời kể, lời bàn luận - trữ tình của nhân vật “tôi” có thể kể đến như:
-Miêu tả: “Gà sống mã đỏ, chân vàng, vặt lông và luộc chín rồi, còn đủ bốn cân.”
-Bàn luận: “Người ta đua nhau tự tăng số cân ấy lên, ít nhất cũng là năm cân, nhiều thì có khi sáu cân, bảy cân…”
Cách kết hợp miêu tả với trần thuật trong văn bản giúp người đọc hình dung rõ nét về không gian và nhân vật, đồng thời cảm nhận được sâu sắc hơn về tâm trạng và suy nghĩ của nhân vật “tôi”.
Sau khi đọc 5
Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 107 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Nêu ít nhất hai ví dụ về chi tiết, sự kiện hiện thực và thái độ, đánh giá của người viết đối với các chi tiết đó.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Cách 1
“Mỗi con gà đó, từ cổ đến chân có thể cao đến gần hai thước, hai cánh của nó cũng phải đến hơn một thước, tôi không hiểu rằng luộc vào nồi nào cho vừa, nhưng vẫn yên lặng để xem họ làm ra sao.”
→ Thái độ tò mò, muốn quan sát cách luộc con gà cúng của người viết
“Nửa đêm, cả sáu nồi nước đều sủi. Người ta liền bưng cả hai mâm gà xuống đó. Dưới hai ngọn đèn dây sáng như ban ngày, năm sáu cái gáo chĩa vào các nồi múc nước giội từ đầu gà trở xuống. Và cứ giội luôn như thế không lúc nào ngươi, hết nồi nước ấy, họ lại nấu nồi nước khác, trong bếp không lúc nào không sẵn nước sôi. Giội đến gần sáng thì gà vừa chín. Té ra cái kiểu luộc gà của họ là vậy."
→ Quá trình luộc con gà cúng
Hai ví dụ về chi tiết, sự kiện hiện thực và thái độ, đánh giá của người viết:
1.Chi tiết: Ông chủ chọn gà - Thái độ: Phê phán sự cầu kỳ không cần thiết.
2.Sự kiện: Dân làng đánh giá cao gà lớn - Đánh giá: Phản ánh sự hư danh và giả tạo trong xã hội.
Sau khi đọc 6
Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 107 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Xác định chủ đề, cảm hứng chủ đạo và thông điệp của văn bản.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Chủ đề: lên án hủ tục cổ hủ của làng quê Việt Nam trước cách mạng tháng Tám
Cảm hứng chủ đạo: lên án, phê phán, chế giễu
Thông điệp: tác giả lên án những hủ tục lạc hậu đã ăn sâu vào tâm trí những nông dân cần cù, chất phác nơi đây, họ xem đó là điều hiển nhiên phải thực hiện. Nếu như người dân thực hiện tốt những hủ tục đó, người đó sẽ được ca tụng hết lời. Thiên phóng sự đã thể hiện đầy đủ ý nghĩa của câu tục ngữ “Phép vua còn thua lệ làng", tố cáo những hủ tục cổ hủ của chốn làng quê và gửi gắm những giá trị nhân sinh sâu sắc, quý giá.
Chủ đề chính của văn bản là sự phê phán những hủ tục lạc hậu và sự giả tạo trong xã hội nông thôn.
Cảm hứng chủ đạo là lòng trắc ẩn và sự đồng cảm với những người dân làng.
Thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt là sự cần thiết của việc đổi mới và bỏ qua những tục lệ không còn phù hợp.
Sau khi đọc 7
Trả lời Câu hỏi 7 Sau khi đọc trang 107 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Nhận xét về nghệ thuật viết phóng sự của tác giả (sử dụng ngôi kể, điểm nhìn, thủ pháp miêu tả, trần thuật, cách sắp xếp sự kiện chi tiết, ngôn ngữ…) trong việc thể hiện chủ đề, tư tưởng, thông điệp của văn bản
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, đưa ra lời giải phù hợp
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Cách khai thác các tuyến nhân vật, các sự kiện, ngôi kể, điểm nhìn, cách tố cáo, phê phán… trong Con gà thờ hoàn toàn mới. Phóng sự Con gà thờ vẽ nên bức tranh hoàn chỉnh về những tồn tại tiêu cực nơi làng quê Việt Nam trong một thời gian rất dài và đến tận ngày nay vẫn còn vẹn nguyên giá trị. Từ đó, nhà văn đưa ra thái độ phủ định gần như triệt để nhiều mặt tiêu cực của xã hội lạc hậu. Ông đặt ra vấn đề rằng, phải gấp rút cải tạo bộ mặt của làng quê Việt và giải phóng người nông dân khỏi chế độ phong kiến và ý thức hệ phong kiến thối nát.
Nghệ thuật viết phóng sự của Ngô Tất Tố thể hiện qua việc sử dụng ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn từ nhân vật “tôi”, thủ pháp miêu tả sinh động và trần thuật chặt chẽ. Cách sắp xếp sự kiện chi tiết và ngôn ngữ giàu hình ảnh giúp văn bản thêm phần chân thực và hấp dẫn, qua đó hiệu quả trong việc thể hiện chủ đề, tư tưởng, thông điệp của văn bản.
Bài tập sáng tạo
Trả lời Bài tập sáng tạo trang 107 SGK Văn 12 Chân trời sáng tạo
Vẽ một bức tranh về con gà thờ hoặc viết một đoạn văn (độ dài 200 chữ), thể hiện suy nghĩ của bạn về nhân vật ông chủ con gà thờ.
Phương pháp giải:
Dựa vào văn bản đọc hiểu
Đưa ra suy nghĩ của bản thân
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Con gà thờ là tác phẩm đặc tả những hủ tục xưa cũ. Trong đó, nhân vật ông chủ con gà thờ là nhân vật trung tâm. Những người dân có tư tưởng bị trói buộc như con trâu cọc sau lũy tre làng. Trăm năm bám rễ với những tư tưởng hủ lậu khiến họ chẳng dám dứt mình ra vì sợ bị coi khinh. Nếu như người ta không còn khổ sở vì bị lệ làng chèn ép thì lại tự làm khổ mình vì kèn cựa với những người xung quanh. Cỗ nhà anh to, cỗ nhà tôi sẽ phải to hơn. Ông chủ con gà thờ mải mê với việc phải nuôi đôi gà cúng nhà mình, chăm lo cho nó từng bữa ăn đến giấc ngủ đến nỗi quên mất người mẹ già đang ốm nặng. Ông ta mải mê chạy theo những cái danh phù phiếm mà quên mất nhìn vào những giá trị cốt lõi bên trong. Ngô Tất Tố dùng ngòi bút của mình để vạch ra những án nạn ở chốn cửa Khổng sân Trình, cụ phê phán tâm lý háo danh một cách tiêu cực của dân làng nhưng không vì thế mà lên án một cách phiến diện. Không chỉ là phê phán, cụ còn cảm thông với người dân, chỉ ra gốc rễ của những tư tưởng cổ hủ đó và vạch mặt những kẻ đã gây ra cảnh khổ cho họ.
Trong “Con gà thờ” của Ngô Tất Tố, nhân vật ông chủ được khắc họa với những nét tính cách đặc trưng, phản ánh một bộ phận không nhỏ trong xã hội nông thôn Việt Nam thời bấy giờ. Ông chủ là người có điều kiện kinh tế khá giả, nhưng lại bị xiềng xích bởi những tục lệ lạc hậu, thể hiện qua việc chuẩn bị con gà thờ với nhiều cầu kỳ và tỉ mỉ đến mức quá mức cần thiết. Điều này không chỉ làm lộ rõ sự mâu thuẫn giữa việc giữ gìn truyền thống và cái tôi của bản thân, mà còn cho thấy sự chênh lệch giữa giá trị vật chất và tinh thần trong cách sống của ông. Nhân vật ông chủ cũng thể hiện sự đối lập giữa việc đối xử với con gà và với con người. Ông ta coi trọng con gà hơn cả mối quan hệ với những người xung quanh, phản ánh một thực trạng xã hội nơi hình thức và nghi lễ được đặt lên hàng đầu. Qua đó, Ngô Tất Tố đã phê phán một cách tinh tế những hủ tục và sự giả tạo, đồng thời bày tỏ sự đồng cảm với những người dân làng phải chịu đựng những áp lực từ những tục lệ không còn phù hợp với thời đại. Đoạn văn không chỉ là sự phản ánh về một nhân vật, mà còn là tiếng nói về một vấn đề xã hội sâu sắc, đáng để suy ngẫm.