Soạn bài Dế chọi SGK Ngữ văn 9 tập 1 Chân trời sáng tạo — Không quảng cáo

Tóm tắt theo sự kiện

- Thời Tuyên Đức 1426-1435, Thành Danh – một chức dịch hiền lành không dám bổ báng làm nhiễu dân chúng vì nộp dế nên anh phải tự đi tìm dế chọi. Bi kịch của gia đình anh bắt nguồn từ đó.

- Thành Danh hiền lành nên không dám sách nhiễu dân chúng, lo lắng quá nên phải tự đi tìm dế. Tìm mãi không được, hạn nộp dế đã hết, Thành Danh bị quan phạt, bị đánh đập, lo lắng muốn tự vẫn

- Vợ Thành đi xem bói, biết nơi có dế tốt. Thành đã bắt được một con dế chọi như ý. Nhưng không may con Thành làm dế bị chết. Bị mẹ mắng, nó sợ hãi nhảy xuống giếng và bị chết đuối.

- Thành mất con, mất dế. Sau khi con trai tỉnh dậy, sáng hôm sau Thành lại bắt được con dế có hình dạng kì quái: “hình dáng như con chó, cánh hoa mai, đầu vuông chân dài”, có vẻ đây là một con dế có thể giúp Thành thay đổi cuộc đời.

- Con Thành sống lại nhưng vô hồn. Hồn con Thành hoá thân vào con dế chọi. Dế nhỏ nhưng nhanh nhẹn và chọi rất giỏi. Dế mang dâng vua, chọi giỏi lại biết nhảy múa, vua rất vừa lòng và ban thưởng cho quan tỉnh.

- Vì có con dế hay dâng vua mà Thành Danh được học tiếp và thi đỗ tú tài.  Gia đình Thành Danh được giàu sang phú quý, “Ruộng đồng trăm khoảnh… ngựa xe vượt cả các bậc quyền thế, một năm sau con trai Thành Danh trở lại bình thường.

- Thời gian: Câu chuyện xảy ra ở thời đầu Mãn Thanh (thời gian cụ thể)

- Không gian:

+ Không gian triều đình đời Tuyên Đức nhà Minh mê trò chọi dế, một thú vui chốn cung cấm.

+ Không gian nhà của Thành

+ Không gian kì ảo Đại Phật phía đông thông

- Tóm tắt: Câu chuyện xoay quanh s­ự việc Thành Danh – một chức dịch hiền lành không dám bổ bán dân chúng tìm dế chọi dâng vua nên phải tự đi tìm dế chọi. Bi kịch của gia đình anh bắt nguồn từ đó.Bọn quan lại muốn lấy lòng vua nên đem dâng vua con dế chọi. Vua thấy chọi hay quá đòi phải cung tiến th­ường xuyên . Vì phải tìm mua dế dâng vua mà bao gia đình lâm vào thảm cảnh. Nhiều gia đình khuynh gia bại sản khi đến lượt nộp dế. Một trong những thảm cảnh do lệ nộp dế chọi gây ra chính là thảm kịch của gia đình Thành Danh. Thành Danh hiền lành nên không dám sách nhiễu dân chúng, lo lắng quá nên phải tự đi tìm dế. Tìm mãi không được, hạn nộp dế đã hết, Thành Danh bị quan phạt, bị đánh đập, lo lắng muốn tự vẫn. Vợ Thành đi xem bói, biết nơi có dế tốt. Thành đã bắt được một con dế chọi như ý. Nhưng không may con Thành làm dế bị chết. Bị mẹ mắng, nó sợ hãi nhảy xuống giếng và bị chết đuối. Thành mất con, mất dế. Con Thành sống lại nhưng vô hồn. Hồn con Thành hoá thân vào con dế chọi. Dế nhỏ nhưng nhanh nhẹn và chọi rất giỏi. Dế mang dâng vua, chọi giỏi lại biết nhảy múa, vua rất vừa lòng và ban thưởng cho quan tỉnh. Gia đình Thành Danh được giàu sang phú quý.

- Nhận xét: Các sự kiện được kể theo trình tự thời gian cõi âm, dương khác nhau, con người có thể sống nhiều cuộc đời; không gian mở rộng dần, từ cõi trần thế, chuyển qua cõi âm, thế giới thực và thế giới ma quỷ có sự tương giao.

Tác động tiêu cực của tục lệ dâng tiến dế quý cho quan lại, vua chúa:

- Quan tỉnh đòi phải cung tiến thường xuyên. Quan huyện lại đòi lí trưởng phải cung cấp. Ngoài chợ, bọn tay chơi tìm mua được con nào tốt, đem nhốt vào lồng nuôi, nâng giá lên thành hàng quý lạ. Còn bọn lí dịch giảo hoạt lấy lệ cung tiến dế, sách nhiễu dân chúng. Mỗi đầu dế phải nộp, đủ làm khuynh gia bại sản mấy nhà.

- Thành Danh mới chưa đầy một năm mà gia sản nhỏ mọn của anh ta cơ hồ đã kiệt. Gặp vụ nộp dế, Thành không dám báng bổ sách nhiễu dân mà nhà thì không còn gì để bù, bởi thế lo buồn quá chỉ muốn chết đi cho rảnh. Thành Danh xuống chó lên voi, con Danh chết đi sống lại bởi tục dâng tiến dế.

Chỉ một câu chuyện dâng dế chọi lên vua mà phản ánh được cả bộ mặt của giai cấp thống trị tàn bạo, ăn chơi sa đoạ và những thảm cảnh mà nhân dân lao động phải chịu đựng. Một con dế chọi có thể mang đến thảm kịch cho một gia đình, một tỉnh nhưng cũng có thể mang vinh hoa phú quý đến cho cả một tỉnh, một dòng họ.Con dế chọi chỉ là một phương tiện vui chơi giải trí của vua quan nơi cung cấm nhưng lại là yếu tố quyết định sống chết của người dân. Gia đình Thành Danh là một minh chứng tiêu biểu. Dế chọi đã mang tai hoạ đến cho gia đình Thành Danh song cũng chính dế chọi (con dế do linh hồn con trai Thành Danh hoá thân vào) lại mang đến cho gia đình Thành Danh vinh hoa phú quý.

- Yếu tố kì ảo trong văn bản:

+ Tờ giấy của cô đồng

+ Thành Danh tìm bắt được dế chọi

+ Con dế chọi dáng người nhỏ bé nhưng có sức mạnh phi thường, có khả năng thắng cả những con dế lớn hơn mình nhiều lần

+ Con dế nhảy múa mỗi khi nghe tiếng đàn cầm, đàn sắt ở trong cung

+ Con trai Thành Danh sống lại và kể chuyện hóa dế.

- Tác dụng:

+ Phê phán chế độ chính trị tàn bạo đương thời đã đè nén, áp bức, gây ra bao đau thương cho những người dân hiền lành lương thiện.

+ Truyện có kết cấu hết sức chặt chẽ, biến hoá khôn lường, hợp lí và lôgíc chứ không đơn điệu, cứng nhắc.

Những dấu hiệu giúp em nhận biết Dế chọi là truyện truyền kì:

- Ở truyện cónhững chi tiết li kì, biến ảo, hoang đường.

- Không gian, thời gian có sự đan xen giữa cõi âm, cõi dương, nhân vật là con người chết đi nhưng hồn có thể biến hóa vào con vật.

- Ở đó là tấm ảnh thu nhỏ, thu vào nghìn vạn cảnh trạng ở nhân gian mà còn có tác dụng làm nổi bật tính chất phi lí của những cảnh trạng ấy.

- Cuối câu chuyện có trích lại câu nói của Dị Sử thị: Họ Thành vì sâu mọt mà nghèo, nhờ dế chọi mà giàu, áo cừu ngựa tốt vênh vang, lúc làm lí chính bị trách phạt không nghĩ rằng mình được thế đâu. Trời đền đáp cho kẻ trưởng giả trọng hậu, tới nỗi tuần phủ tri huyện cũng được hưởng phúc ấm nhờ con dế. Thường nghe một người lên trời, gà chó cũng thành tiên, đúng lắm thay.

- Nếu như bỏ đi lời bình đó có thể gây ra khó khăn trong việc hiểu rõ ý nghĩa và thông điệp của truyện. Lời bình của tác giả thường giúp người đọc hiểu rõ, hiểu sâu hơn về tác phẩm, nhận thực được giá trị hiện thực xã hội và tình cảm mà tác giả muốn truyền tải. Nếu bỏ đi lời bình có thể dẫn đến hiểu lầm hoặc mất đi một phần quan trọng trong thông điệp của truyện.