Soạn bài Dế chọi SGK Ngữ văn 9 tập 1 Kết nối tri thức
Em đã chơi hay quan sát trò chọi dế bao giờ chưa? Em hiểu gì về trò chơi này?
Nội dung chính
| Nội dung kết cấu của truyện hết sức chặt chẽ. Chặt chẽ mà lại biến hóa khôn lường bởi sự thay đổi xen kẽ liên tục mà hợp lí những tình huống may rủi của lí chính Thành, bởi những chi tiết bất ngờ và thú vị. Truyện đã thành công bởi tấm lòng của nhà văn đối với con người và cuộc sống, mang giá trị nhân đạo cao cả, đáng quý |
Trước khi đọc 1
Trả lời Câu hỏi 1 Trước khi đọc trang 18 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Em đã chơi hay quan sát trò chọi dế bao giờ chưa? Em hiểu gì về trò chơi này?
Phương pháp giải:
Từ những hiểu biết của bản thân để chia sẻ.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Em đã từng được tham gia trò chọi dế khi về quê thăm ông bà.
- Thông tin về trò chơi:Trong trận đấu sẽ có 2 con dế đấu với nhau. Khi cửa lồng được mở lên, hai con dế trông thấy nhau, một trong hai con dế sẽ xông sang chuồng bên, hiếm khi chúng đánh nhau ngay, nếu có thì cũng là những con dế mới được chủ cho chọi thử. Những con dế đã quen thi đấu hay tạo dáng để ra oai, con thì lặng lẽ vuốt râu để dò xét, con thì rung cánh gáy lên một tràng ròn rã. Trong khi chọi, mỗi con có một chiêu thức riêng biệt. Sở trường của dế lúc đánh nhau là tận dụng cặp răng sắc và đôi càng khoẻ bám đầy gai nhọn hoắt. Có con lúc đầu lầm lì, chỉ né tránh rồi quay càng đá mạnh vào phần giữa đầu và vai làm gãy cổ. Có con, vừa vào trận đã tấn công dữ dội để nhanh chóng cắn thủng bụng.
Em đã từng được tham gia trò chọi dế: Trong trận đấu sẽ có 2 con dế đấu với nhau. Khi cửa lồng được mở lên, hai con dế trông thấy nhau, có thể chúng sẽ diễu võ dương oai, hoặc chúng sẽ lao vào tấn công lẫn nhau.
Trước khi đọc 2
Trả lời Câu hỏi 2 Trước khi đọc trang 18 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Em suy nghĩ thế nào về hậu quả của việc một ông vua lại mê chơi trò chọi dế?
Phương pháp giải:
Từ những hiểu biết của bản thân để chia sẻ.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Trò chơi chọi dế phù hợp với lứa tuổi thiếu nhi. Là một nhà vua cần lo lắng rất nhiều việc liên quan đến cả vận mệnh đất nước. Nếu quá mê chơi trò chọi dế khiến cho việc triều chính sẽ bị bỏ bê, kinh tế đi xuống, nền độc lập yên bình dân tộc không được đảm bảo. Đồng thời, khi vua chuộng, đam mê trò chơi, các quan lại sẽ học tập đua đòi theo và tìm mọi cách cống nạp con quý để lấy lòng, người dân sẽ phải chịu khổ, bo bê ruộng vườn để đi tìm thú vui này cho quan cống cho vua.
Hậu quả: khi vua chuộng, đam mê trò chơi, các quan lại sẽ học tập đua đòi theo và tìm mọi cách cống nạp con quý để lấy lòng, người dân sẽ phải chịu khổ, bo bê ruộng vườn để đi tìm thú vui này cho quan cống cho vua.
Đọc văn bản 1
Trả lời Câu hỏi 1 Đọc văn bản trang 18 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Thời gian, không gian và sự việc liên quan đến nhan đề của truyện.
Phương pháp giải:
Đọc đoạn một, xác định không gian thời gian và sự việc liên quan đến việc chọi dế.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh.
- Không gian: Trong cung, dân gian.
- Sự việc liên quan:
+ Trong cung rất chuộng trò chơi chọi dế yêu cầu dân gian cống nộp.
+ Muốn lấy lòng quan trên cho nên các Tri huyện đem hiến 1 con, quan chơi thử thấy hay đòi dâng nộp thường xuyên, Tri huyện lại đòi lí trưởng…(cứ theo cấp bậc để truyền lệnh cống nạp) và cấp bậc cuối cùng là người dân phải chịu tất cả những sách nhiễu vì chọi dế.
- Thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh.
- Không gian: Trong cung, dân gian.
- Sự việc liên quan:
+ Trong cung chuộng trò chọi dế yêu cầu dân gian cống nộp.
+ Muốn lấy lòng quan trên cho nên các Tri huyện đem hiến 1 con, quan chơi thử thấy hay đòi dâng nộp thường xuyên, Tri huyện lại đòi lí trưởng…(cứ theo cấp bậc để truyền lệnh cống nạp) và cấp bậc cuối cùng là người dân phải chịu tất cả những sách nhiễu vì chọi dế.
Đọc văn bản 2
Trả lời Câu hỏi 2 Đọc văn bản trang 1 8 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Hoàn cảnh của nhân vật chính trong truyện
Phương pháp giải:
Đọc đoạn văn hai để chỉ ra hoàn cảnh nhân vật chính
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Nhân vật chính: Thành.
- Hoàn cảnh: Dự khoa Đồng tử nhưng lâu không thi đỗ, tính chất phác cho nên bị chèn ép bắt làm lí trưởng nhưng thực chất để đi sách nhiễu dân làng hộ bọn quan bên trên để nộp dế. Do anh không dám sách nhiễu dân mà cũng không có gì để bù, anh đã bị đánh trăm trượng, máu me be bét và luôn muốn tự tử.
- Nhân vật chính: Thành.
- Hoàn cảnh:
+ Dự khoa Đồng tử nhưng lâu không thi đỗ, tính chất phác cho nên bị chèn ép bắt làm lí trưởng
+ Do không dám sách nhiễu dân mà cũng không có gì để bù, anh bị đánh trăm trượng, máu me be bét và luôn muốn tự tử.
Đọc văn bản 3
Trả lời Câu hỏi 3 Đọc văn bản trang 1 9 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Bà đồng bói toán có liên quan đến những sự việc nào trong truyện
Phương pháp giải:
Đọc đoạn 3 để xác định sự việc liên quan đến cô đồng bói toán.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Cô đồng bói toán liên quan đến việc vợ Thành đến xem và được cô đồng chỉ dẫn bằng một bức vẽ có liên quan đến việc bắt dế
Sự việc vợ Thành đến xem và được cô đồng chỉ dẫn bằng một bức vẽ có liên quan đến việc bắt dế
Đọc văn bản 4
Trả lời Câu hỏi 4 Đọc văn bản trang 20 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Dự đoán điều gì xảy ra sau khi con Thành sống lại nhưng “thần thái ngây ngốc như người gỗ, cứ ngủ mê mệt”?
Phương pháp giải:
Đọc đoạn 5 để chỉ ra điều xảy ra sau khi con trai Thành sống dậy
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Sau khi con trai Thành sống dậy thì Thành nghĩ về con dế đã mất thì đứt hơi nghẹn cổ, không nghĩ gì đến con nữa, trời đã sáng rõ vẫn nằm đờ buồn bã.
- Theo em dự đoán, sau đó Thành sẽ tìm được con dế mới và con dế này luôn chiến thắng trước các con khác.
Theo em dự đoán, sau đó Thành sẽ tìm được con dế mới và con dế này luôn chiến thắng trước các con khác.
Đọc văn bản 5
Trả lời Câu hỏi 5 Đọc văn bản trang 20 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Con dế mới bắt được có gì kì lạ?
Phương pháp giải:
Đọc đoạn 6 để chỉ ra điểm kì lạ của con dế mới bắt được
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Khi Thành chụp tay vào thì thấy trống không còn khi mở tay ra lại thấy nó nhảy vọt lên.
- Hình dáng như con chó, đầu vuông chân dài.
Con dế kì lạ ở chỗ: hình dáng như con chó, cánh hoa mai, đầu vuông chân dài
Đọc văn bản 6
Trả lời Câu hỏi 6 Đọc văn bản trang 21 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Điều em dự đoán ở trên có chính xác không?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn 7, 8 và đối chiếu phần dự đoán bên trên để đưa ra kết quả.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Điều em dự đoán là đúng.
- Con dế của Thành chiến thắng tất cả các con không chỉ vậy mỗi khi thấy tiếng đàn sáo còn nhảy nhót theo điệu nhạc. Từ đó mà Thành được ban chức lớn có ruộng vườn bao la, lầu gác nguy nga, giàu sang hơn cả các nhà thế gia
Điều em dự đoán là đúng: Con dế của Thành chiến thắng tất cả các con đế khác, mỗi khi thấy tiếng đàn sáo còn nhảy nhót theo điệu nhạc
Sau khi đọc 1
Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 22 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Nêu các sự kiện tạo nên cốt truyện và nhận xét ngắn gọn về không gian, thời gian, nhân vật chính trong truyện.
Phương pháp giải:
Đọc văn bản để chỉ ra sự kiện tạo nên cốt truyện và nhận xét ngắn gọn về không gian, thời gian, nhân vật chính.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Sự kiện tạo nên cốt truyện là việc nhà vua thích chơi chọi dế.
- Thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh.
- Không gian: Trong cung, dân gian.
- Nhân vật chính: Thành – thi lâu nhưng không đỗ, bị bắt ép làm chức lí trưởng phải đi tìm dế cho các quan cống nộp lên trên.
- Các sự kiện tạo nên cốt truyện: Trong cung, vua rất mê trò chọi dế, khiến từ lí dịch đến quan lại đua nhau tìm dế hay để nộp lên trên; dân đen là những người phải chịu cái hoạ nộp dế chọi. -> Thành - một người có hiểu biết - bị ép giữ chức nhỏ trong làng với nhiệm vụ chính là thúc dân kiếm dế để nộp; do không đáp ứng được yêu cầu của quan trên nên đã bị đánh đập tàn tệ. -> Theo sự chỉ dẫn của bà đồng gù làm nghề bói toán, Thành đã bắt được một con dế quý. -> Cha mẹ đi vắng, đứa con trai của Thành tò mò mở lồng xem, để dế nhảy mất; sợ bị cha đánh, nó bỏ trốn, rơi xuống giếng. -> Ban đầu nghe tin mất dế quý, Thành tức giận, nhưng thấy con chết, vợ chồng Thành rất đau xót, đêm định liệm xác con đem chôn thì chợt phát hiện con vẫn còn sống, mặc dù thần thái đờ đẫn, ngây ngốc, ngủ mê mệt. -> Nghe tiếng gáy của một con dế trong nhà, Thành đuổi theo, bắt được, hoá ra là một con dế nhỏ, không đủ tiêu chuẩn nộp quan. -> Có người đem dế tốt đến thách đấu, Thành đưa dế ra chọi, không ngờ nó thắng con dế kia, lại còn thắng luôn cả con gà lao vào mổ nó. -> Thành mừng rỡ đưa dế lên nộp quan, quả đúng như lời Thành nói, con dế tuy nhỏ, nhưng có thể thắng bất cứ con nào, do đó Thành được quan thưởng. -> Con dế được dâng lên vua, trong cung, nó trở thành con dế vô địch, thắng bất cứ con dế kì lạ nào; đã thế lại còn biết nhảy mỗi khi có nhạc nổi lên. -> Các quan sau khi được vua trọng thưởng đã nâng đỡ để Thành đỗ được tú tài. -> Hơn một năm sau, con trai Thành bình phục, kể rằng chính mình đã hóa thành con dế chọi giỏi kia, nay mới sống lại; biết chuyện, quan tiếp tục thưởng cho Thành, chỉ vài năm, nhà Thành trở nên giàu sang phú quý.
- Nhận xét một số yếu tố:
+ Không gian trong truyện là không gian gắn với sinh hoạt của các nhân vật (hẹp thì có ngôi nhà của Thành, điện thờ của bà đồng gù làm nghề bói toán, ngôi chùa có mộ cổ nơi Thành đi tìm dế, cái thôn nhỏ nơi Thành sinh sống, ...; rộng hơn thì có huyện Hoa Âm, tỉnh Thiểm Tây, cung vua - những địa danh xác thực).
+ Thời gian cũng có sự tương ứng với đặc điểm của không gian (gắn với sinh hoạt đời thường của con người). Đứa con trai của Thành biến thành dế chỉ “hơn một năm” và cũng chỉ “sau vài năm", nhờ được trọng thưởng và nâng đỡ, Thành phất lên, có cơ ngơi bề thế, giàu sang phú quý tột bậc. Điều đáng chú ý: toàn bộ câu chuyện diễn ra trong thời điểm xác định của lịch sử (đời Tuyên Đức nhà Minh). Sự chính xác về thời điểm lịch sử như vậy đã bao hàm thái độ mỉa mai của tác giả đối với xã hội.
+ Nhân vật của truyện là con người, với những thành phần khác nhau: các thành viên của gia đình Thành, bà đồng gù làm nghề bói toán, những người dân có liên quan đến chuyện bắt dế, lí dịch, tri huyện, tuần phủ, vua. Truyện không có loại nhân vật thần tiên, ma quỷ. Duy nhất có đứa con trai của Thành hoá thành dế, đó là nhân vật liên quan đến yếu tố kì ảo ít ỏi trong truyện. Đây là những yếu tố làm nên giá trị riêng của truyện Dế chọi.
- Sự kiện: nhà vua thích chơi chọi dế.
- Thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh.
- Không gian: Trong cung, dân gian.
- Nhân vật chính: Thành – thi lâu nhưng không đỗ, bị bắt ép làm chức lí trưởng phải đi tìm dế cho các quan cống nộp lên trên.
Sau khi đọc 2
Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 22 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Vì dế chọi mà gia đình Thành lâm vào cảnh ngộ như thế nào? Cũng nhờ dế chọi mà sau đó gia đình Thành được hưởng những gì? Phân tích ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ toàn bộ văn bản để lí giải cảnh ngộ của Thành. Sau đó gia đình Thành được hưởng nhờ dế chọi. Từ đó phân tích ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Vì dế chọi mà gia đình Thành đã hao hụt hết tiền bạc, Thành bị đánh nhừ tử, con trai vì lo lắng khi làm chết dế đã tự sát.
- Sau đó khi bắt được một con dế chọi khác. Vì con dế này đấu rất giỏi cho nên được các quan rất thích hơn nữa nó còn biết nhảy theo điệu nhạc khiến cho vua rất vui mừng, từ đó mà gia đình Thành đã một bước lên mây, còn hơn cả những gia đình gia thế khác.
- Nhận xét về ý nghĩa của sự đối lập: Phê phán sở thích chọi dế của nhà vua, chỉ vì con dế nhỏ bé nhưng vì được vua thích mà đẩy nhân dân vào bước khổ cực, có thể thay đổi cả vận mệnh nhiều cuộc đời. Không có dế thì bị đánh nửa sống nửa chết, tiền bạc hết sạch, con thì tự sát, bố thì mất niềm tin vào cuộc đời. Nhưng cũng con dế đó, khi có được con dế khỏe mạnh được nhà vua yêu thích thì lại một bước lên mây giàu sang, phú quý tột cùng. Đó cũng là tính chất châm biếm của câu chuyện. Tính chất này còn được thể hiện ở lời bình luận ở cuối tác phẩm : “Còn ơn trời đền đáp sao mà dài lâu hậu hĩ vậy, khiến cho quan tỉnh, quan huyện đều được hưởng ân huệ và phúc ấm của dế. Ta từng nghe : “Một người thăng thiên, gà chó cũng thành tiên”. Đáng tin vậy thay”.
- Vì dế mà gia đình Thành phải chịu bao nhiêu khốn khổ: bị ép giữ chức lí chính mà thực chất là đầu sai; không có thời gian làm ăn vì lo làm sao tìm dế để nộp quan; không tìm được dế chọi đủ tiêu chuẩn, bị đánh đòn tàn tệ đến mức muốn tự tử; phải tìm đến bói toán để cầu mong bắt được dế; con trai nhỏ vì lỡ làm dế chết, bỏ trốn rơi xuống giếng khiến cha mẹ xót xa, đau đớn ...
- Ngược lại, nhờ tìm được dế lạ chọi hay nộp cho quan để quan dâng vua mà Thành được thưởng tiển bạc, được miễn sai dịch, được nâng đỡ để đậu tú tài. Nhờ đó, chỉ vài năm sau, nhà Thành trở nên giàu có, sang trọng đến mức không ngờ.
- Hai tình huống đối lập nêu trên rất có ý nghĩa. Vì dế chọi mà Thành phải chịu tai ương là chuyện phi lí; nhờ dế chọi hay mà Thành trở nên danh giá cũng phi lí không kém. Hoá ra, con người khổ đau, bất hạnh hay sung sướng, hạnh phúc lại phụ thuộc vào những điều hết sức nhỏ nhoi. Cái phi lí được đẩy đến tận cùng của hai cực đối lập ấy cho thấy sự vô lối, tuỳ tiện của những kẻ cầm quyền. Một chế độ như vậy thì cuộc sống của muôn dân sẽ luôn đối diện với bất trắc, phúc hoạ không biết đâu mà lường.
- Cảnh ngộ: hao hụt hết tiền bạc, Thành bị đánh nhừ tử, con trai vì lo bị cha mắng khi làm chết dế đã tự sát.
- Sau đó khi bắt được một con dế chọi khác, gia đình Thành đã một bước lên mây, còn hơn cả những gia đình gia thế khác.
- Nhận xét về ý nghĩa của sự đối lập: Phê phán sở thích chọi dế của nhà vua, chỉ vì con dế nhỏ bé nhưng vì được vua thích mà đẩy nhân dân vào bước khổ cực, có thể thay đổi cả vận mệnh nhiều cuộc đời. Không có dế thì bị đánh nửa sống nửa chết, tiền bạc hết sạch, con thì tự sát, bố thì mất niềm tin vào cuộc đời. Nhưng cũng con dế đó, khi có được con dế khỏe mạnh được nhà vua yêu thích thì lại một bước lên mây giàu sang, phú quý tột cùng
Sau khi đọc 3
Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 22 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Truyện có những yếu tố kì ảo nào? Các yếu tố kì ảo đó có ý nghĩa, vai trò gì trong truyện?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ toàn bộ văn bản để chỉ ra những yếu tố kì ảo và nhận xét về ý nghĩa, vai trò trong truyện.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Chi tiết kì ảo: mảnh giấy do bà đồng gù ném ra sau khi vợ Thành sắm lễ đến xin bói; sau khi làm chết con dế quý của cha, đứa con trai 9 tuổi của Thành đã hóa thân thành con dế, tuy nhỏ, nhưng có thể thắng bất cứ con dế kì lạ nòa.
- Ý nghĩa, vai trò trong truyện: Truyện chỉ viết về một gia đình cụ thể là gia đình Thành nhưng với những tình huống may rủi xen kẽ cùng với chi tiết kì ảo đã để lại những ấn tượng khó quên vì những diễn biến bất ngờ và thú vị. Tạo nên tính chất li kì đầy chất quái dị nhưng không kém phần hấp dẫn. Từ đó làm nổi bật lên giá trị hiện thực về một xã hội tàn bạo, đè nén gây ra bao đau thương cho người dân hiền lành lương thiện. Đồng thời thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận người dân không quyền không thế.
- Truyện có hai sự việc mang tính chất kì ảo. Sự việc thứ nhất là mảnh giấy do bà đồng gù ném ra sau khi vợ Thành sắm lễ đến xin bói. Những hình vẽ trên mảnh giấy kia là sự chỉ dẫn kì lạ giúp Thành bắt được con dế quý. Sự việc thứ hai: sau khi làm chết con dế quý của cha, đứa con trai 9 tuổi của Thành đã há thân thành con dế, tuy nhỏ, nhưng có thể thắng bất cứ con dế kì lạ nào.
- Để thấy được ý nghĩa, vai trò của từng yếu tố kì ảo trong truyện, cần đặt nó vào mạch chuyện. Sự kiện thứ nhất xuất hiện lúc Thành đang lâm vào thế bế tắc: không làm sao mà tìm được con dế đạt tiêu chuẩn để nộp quan. Sự bế tắc này khiến Thành rơi vào khốn đốn: bị đánh đập, o ép đến mức muốn tự tử. Mảnh giấy có tính chất chỉ dẫn của bà đồng gù đã giúp Thành tìm được con dế quý. Mặc dù con dế đó không nộp được cho quan (vì bị đứa con trai làm chết), nhưng có vai trò dẫn đến sự việc có tính chất kì ảo thứ hai: đứa con trai đã hoá thành một con dế để cứu cha. Như vậy, các yếu tố kì ảo trong truyện có quan hệ liên đới, cùng tập trung tháo gỡ bế tắc của nhân vật, đẩy câu chuyện phát triển theo chủ ý sáng tạo của tác giả.
- Chi tiết kì ảo: con trai Thành tưởng chết mà sống dậy, linh hồn biến thành con dế
- Ý nghĩa, vai trò: để lại những ấn tượng khó quên vì những diễn biến bất ngờ và thú vị. Tạo nên tính chất li kì đầy chất quái dị nhưng không kém phần hấp dẫn.
Sau khi đọc 4
Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 22 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết sự việc nào? Em có suy nghĩ gì về thái độ của tác giả khi miêu tả các chi tiết, sự việc đó?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ toàn bộ văn bản để chỉ ra chi tiết thể hiện tính chất hiện thực. Từ đó đưa ra suy nghĩ về thái độ của tác giả
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết:
+ Trong cung rất chuộng trò chơi chọi dế yêu cầu dân gian cống nộp.
+ Muốn lấy lòng quan trên cho nên các Tri huyện đem hiến 1 con, quan chơi thử thấy hay đòi dâng nộp thường xuyên, Tri huyện lại đòi lí trưởng…(cứ theo cấp bậc để truyền lệnh cống nạp) và cấp bậc cuối cùng là người dân phải chịu tất cả những sách nhiễu vì chọi dế.
+ Thành vốn người chất phác, ít nói, cho nên bị bọn hương chức quyền thế ép phải giữ chân chức dịch trong làng. Tuy muôn phương nghìn kế chối từ mà vẫn không thoát. Mới chưa đầy một năm mà cái gia sản nhỏ mọn của anh ta cơ hồ đã kiệt.
+ Không cống nạp được bị lôi ra đánh nhừ tử.
+ Vì có con dế hay dâng vua mà Thành Danh được học tiếp và thi đỗ tú tài. Con dế đã giúp anh chức dịch hiền lành “thành danh”, vượt cả bậc quyền quý.
-> Phơi bày bộ mặt xã hội đen tối, đạp xuống đưa lên là chuyện bình thường. Chỉ một câu chuyện dâng dế chọi lên vua mà phản ánh được cả bộ mặt của giai cấp thống trị tàn bạo, ăn chơi sa đoạ và những thảm cảnh mà nhân dân lao động phải chịu đựng. Một con dế chọi có thể mang đến thảm kịch cho một gia đình, một tỉnh nhưng cũng có thể mang vinh hoa phú quý đến cho cả một tỉnh, một dòng họ.
- Một số chi tiết, sự việc có tác dụng thể hiện tính chất hiện thực của tác phẩm: câu chuyện xảy ra có thời gian xác định (đời Tuyên Đức nhà Minh); có địa danh cụ thể (huyện Hoa Âm, tỉnh Thiểm Tây); vị thế và cách hành xử của các nhân vật phản ánh đúng bản chất các quan hệ xã hội thời phong kiến (quan lại bắt dân phải làm những gì họ muốn; có quyền trách phạt, đánh đập cũng như quyền ban thưởng một cách tuỳ tiện, chủ quan); tính phổ quát của sự việc khiến cho sự tác động của yếu tố kì ảo không làm suy giảm giá trị hiện thực (nếu Thành không nhờ có bà đồng gù chỉ dẫn mà tìm được dế quý thì người trong thiên hạ cũng có dế lạ để dâng vua; nếu Thành không được ban thưởng thì cũng sẽ có người khác hưởng phong lưu phú quý nhờ có dế tốt, dế lạ). Điều đó có nghĩa, mọi hệ luỵ và tác hại của trò chọi dế đối với đời sống là tất yếu, qua đó, bộ mặt của xã hội trong một thời kì đã được phơi bày.
- Mặc dù người kể chuyện không trực tiếp bày tỏ thái độ đồng tình hay phản đối, nhưng qua câu chuyện được kể lại bằng một cái nhìn thấu suốt và khách quan, ta cũng có thể nhận thấy sự phê phán nghiêm khắc của tác giả đối với hiện thực xã hội đương thời. Miêu tả sự tồn tại công nhiên của những điều phi lí, vô lối chính là cách tác giả thể hiện thái độ châm biếm của mình. Lời bình ở cuối truyện thêm một lần xác nhận thái độ đó: "Họ Thành vì sâu mọt mà nghèo, nhờ dế chọi mà giàu, áo cừu ngựa tốt vênh vang, lúc làm lí chính bị trách phạt chắc không nghĩ rằng mình được thế đâu. Trời đền đáp cho kẻ trưởng giả trọng hậu, tới nỗi tuần phủ tri huyện cũng được hưởng phúc ấm nhờ con dế.".
- Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết:
+ Trong cung rất chuộng trò chơi chọi dế yêu cầu dân gian cống nộp.
+ Muốn lấy lòng quan trên cho nên các Tri huyện đem hiến 1 con, quan chơi thử thấy hay đòi dâng nộp thường xuyên, Tri huyện lại đòi lí trưởng… và cấp bậc cuối cùng là người dân phải chịu tất cả những sách nhiễu vì chọi dế.
+ Thành vốn người chất phác, ít nói, cho nên bị ép phải giữ chân chức dịch trong làng. Mới chưa đầy một năm mà cái gia sản nhỏ mọn của anh ta cơ hồ đã kiệt. Không cống nạp được bị lôi ra đánh nhừ tử.
+ Vì có con dế hay dâng vua mà Thành được học tiếp và thi đỗ tú tài. Con dế đã giúp anh chức dịch hiền lành “thành danh”, vượt cả bậc quyền quý.
-> Phơi bày bộ mặt xã hội đen tối, đạp xuống đưa lên là chuyện bình thường.
Sau khi đọc 5
Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 22 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Phân tích lời người kể trong đoạn văn từ “Thành giở đi giở lại” đến “kì hạn nộp quan”.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn văn này để phân lời người kể chuyện.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Đoạn văn này nói về việc sau khi được bà đồng chỉ lối, Thành đã đi tìm con dế và tìm được con dế trông rất to khỏe. Trong đoạn này, người kể chuyện như nhập vai vào nhân vật Thành để miêu tả kĩ từng suy nghĩ hành động của nhân vật Thành khi đi bắt dế đến lúc bắt được con dế đúng ý thì nâng niu chăm sóc chu đáo.
-> Làm cho đoạn văn thêm chi tiết cụ thể, sống động người đọc như đang được chứng kiến trực tiếp khung cảnh Thành bắt được dế này vậy.
- Đoạn văn chỉ có một câu là lời nhân vật (Thành tự nói với mình), còn lại chủ yếu là ngôn ngữ của người kể chuyện ngôi thứ ba.
- Ngôn ngữ người kể chuyện đảm trách các nhiệm vụ: phần dẫn cho lời nhân vật, miêu tả cảnh vật, kể lại diễn biến của sự việc. Qua ngôn ngữ người kể chuyện, phần nào thấy được thái độ của tác giả đối với hiện thực cuộc sống.
Làm cho đoạn văn thêm chi tiết cụ thể, sống động người đọc như đang được chứng kiến trực tiếp khung cảnh Thành bắt được dế này vậy.
sau khi đọc 6
Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 22 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Những đặc điểm nào của truyện truyền kì được thể hiện trong truyện Dế chọi ?
Phương pháp giải:
Đọc lại toàn bài, gợi nhớ lại đặc điểm truyện truyền kì để chỉ ra đặc điểm thể hiện trong truyện.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Từ đầu đến cuối truyện mọi tình tiết đều xoay quanh câu chuyện dế chọi.
- Câu chuyện có chi tiết li kì, biến ảo.
- Sử dụng những yếu tố, chi tiết li kì, kì ảo để phản ánh hiện thực.
Một số đặc điểm của truyện truyền kì thể hiện qua Dế chọi :
- Cốt truyện là chuỗi sự kiện được tổ chức theo quan hệ tuyến tính (xem lại gợi ý trả lời câu hỏi 1).
- Có sự kết hợp giữa yếu tố hiện thực và yếu tố kì ảo. Các yếu tố kì ảo gắn với những sự kiện quan trọng nhất, quyết định diễn biến của câu chuyện và số phận của nhân vật chính.
Viết kết nối đọc
Trả lời Câu hỏi Viết kết nối với đọc trang 22 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu nhận xét của em về tính chất kì ảo của truyện Dế chọi.
Phương pháp giải:
Đọc lại toàn bài, gợi nhớ lại tính chất kì ảo của truyện để nêu nhận xét bằng đoạn văn.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Dế chọi là câu chuyện mang nhiều yếu tố hoang đường, một đặc trưng nổi bật trong bút pháp nghệ thuật của “Liêu Trai chí dị”. Từ đó mà câu chuyện đã tái hiện một mảng hiện thực đen tối của xã hội, vì thế truyện có giá trị hiện thực sâu sắc. Yếu tố kì ảo đầu tiên chính là việc cô đồng đưa bức tranh cho Thành để đi tìm con dế cứu mạng gia đình, nhờ đó mà Thành như được sống lại, gia đình Thành có hi vọng được sống yên ổn. Sau đó là sự việc đau lòng đứa con của Thành nhảy xuống giếng và bị chết đuối. Tuy nhiên tác giả không chỉ để dừng lại đó mà lại sử dụng tiếp yếu tố kì ảo cho việc đứa con trai sống dậy, sau đó thằng bé hóa thân vào con dế. Nhờ đó đưa gia đình Thành một bước lên mây, có cuộc sống giàu sang quyền quý. Từ những yếu tố kì ảo xuất hiện trong văn bản, chúng ta thấy được tính chất kì ảo được tác giả sử dụng đã tạo nên tính chất li kì đầy chất quái dị nhưng không kém phần hấp dẫn. Từ đó làm nổi bật lên giá trị hiện thực về một xã hội tàn bạo, đè nén gây ra bao đau thương cho người dân hiền lành lương thiện. Đồng thời thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận người dân không quyền không thế.
Dế chọi là câu chuyện mang đậm yếu tố kỳ ảo – một yếu tố chủ đạo trong cuốn Liêu Trai chí dị. Dế chọi đã bóc trần một mảng hiện thực đầy u ám và tăm tối, nơi con người dễ dàng bị mê muội bởi quyền lực và tiền bạc. Yếu tố kỳ ảo gắn liền với Thành – một người liêm khiết nhưng bị chế độ chèn ép, chà đạp.Hai yếu tố kỳ ảo được xuất hiện trong câu chuyện chính là khi Thành đến gặp bà đồng và khi con dế là con trai Thành hóa thân. Mặc dù sử dụng những chi tiết kỳ ảo như vậy nhưng giá trị hiện thực của Dế chọi mang lại cho người đọc vẫn không hề thay đổi mà ngược lại còn đem lại sự hấp dẫn, mới mẻ, thú vị cho người đọc. Dế chọi đã cho thấy hiện thực về một xã hội tàn bạo, đè nén gây ra bao đau thương cho người dân hiền lành lương thiện. Đồng thời thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận người dân không quyền không thế.