Soạn bài Nhớ rừng SGK Ngữ văn 9 tập 2 Chân trời sáng tạo
Theo em, trong những trường hợp nào, con người cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ của mình? Hãy chia sẻ câu trả lời của em với các bạn.
Nội dung chính
| Bài thơ mượn lời con hổ nhớ rừng để thể hiện sự u uất của lớp những người thanh niên trí thức yêu nước, đồng thời thức tỉnh ý thức cá nhân. Hình tượng con hổ cảm thấy bất hòa sâu sắc với cảnh ngột ngạt tù túng, khao khát tự do cũng đồng thời là tâm trạng chung của người dân Việt Nam mất nước bấy giờ. |
Chuẩn bị đọc
Trả lời Câu hỏi Chuẩn bị đọc trang 120 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Theo em, trong những trường hợp nào, con người cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ của mình? Hãy chia sẻ câu trả lời của em với các bạn.
Phương pháp giải:
Dựa vào hiểu biết cá nhân để chia sẻ
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Theo em khi những điều ở hiện tại không được đúng như mong muốn thì con người sẽ cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ của mình.
Con người luôn có xu hướng tiếc những gì đã qua, nhất là mỗi khi hiện tại xảy ra những chuyện không vừa ý họ.
Trải nghiệm cùng VB 1
Trả lời Câu hỏi 1 Trải nghiệm cùng văn bản trang 120 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Chú ý những chi tiết thể hiện cảnh ngộ và tâm trạng trong hiện tại của con hổ.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ bài thơ để chỉ ra những hình ảnh thể hiện cảnh ngộ và tâm trạng.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Các từ ngữ, hình ảnh chi tiết:
+ căm hờn; trong cũi sắt; khinh;...
Chi tiết: căm hờn; trong cũi sắt; khinh;...
Trải nghiệm cùng VB 2
Trả lời Câu hỏi 2 Trải nghiệm cùng văn bản trang 121 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Em hình dung thế nào về cuộc sống “những ngày xưa” của con hổ trong đoạn thơ này?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ bài thơ để đưa ra hình dung về cuộc sống của con hổ.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
* Cuộc sống ngày xưa:
- Giữa cảnh thiên nhiên hùng vĩ đó, nó xuất hiện như một vị sơn thần. Từ "bước chân” "dõng dạc” đến "lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng từ "vờn bóng âm thầm" đến “quắc đôi mắt thần" làm sáng rực cả hang tối, nó là "chúa tể của muôn loài", làm cho mọi vật phải “im hơi” lặng tiếng. Đó là cuộc sống thường ngày ở chốn rừng sâu, là những lúc say mồi dưới ánh trăng, những lúc ngủ ngon khi bình minh đang lên và chim rừng đang tưng bừng ca hát. Những lúc chờ đợi mảnh mặt trời tắt đi để một mình chiếm lấy cả không gian bí mật. Những lúc chiêm ngưỡng vẻ đẹp của giang sơn sau một cơn mưa rừng dữ dội. Tất cả, đối với nó là một thời oanh liệt.
- Cuộc sống “những ngày xưa” của con hổ trong đoạn thơ:
+ Giữa cảnh thiên nhiên hùng vĩ đó, nó xuất hiện như một vị sơn thần.
+ Là "chúa tể của muôn loài", làm cho mọi vật phải “im hơi” lặng tiếng.
Trải nghiệm cùng VB 3
Trả lời Câu hỏi 3 Trải nghiệm cùng văn bản trang 121 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Cách thể hiện nỗi “nhớ rừng” của con hổ trong đoạn thơ này có gì khác so với các đoạn thơ trước?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ bài thơ để so sánh tìm ra điều khác trong cách thể hiện.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Đoạn 1: Nỗi nhớ rừng được thể hiện qua tâm trạng u uất, căm phẫn.
- Đoạn 2: Nỗi nhớ rừng được thể hiện qua niềm kiêu hãnh về quá khứ.
- Đoạn 3: Nỗi nhớ rừng được thể hiện trực tiếp, mãnh liệt hơn. Con hổ tập trung vào những kỉ niệm đẹp về cảnh vật và hoạt động trong rừng. Giọng thơ da diết, tiếc nuối hơn.
|
Đoạn |
Cách thể hiện nỗi “nhớ rừng” |
|
Đoạn 1 |
Qua tâm trạng u uất, căm phẫn |
|
Đoạn 2 |
Qua niềm kiêu hãnh về quá khứ. |
|
Đoạn 3 |
Trực tiếp, mãnh liệt hơn. Con hổ tập trung vào những kỉ niệm đẹp về cảnh vật và hoạt động trong rừng. Giọng thơ da diết, tiếc nuối hơn. |
Trải nghiệm cùng VB 4
Trả lời Câu hỏi 4 Trải nghiệm cùng văn bản trang 122 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Các dòng thơ: - Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?, - Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! Gợi cảm xúc gì của con hổ?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản để nhận ra cảm xúc của con hổ.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Hai dòng thơ thể hiện thành công tâm trạng u uất, căm phẫn và niềm khao khát tự do mãnh liệt của con hổ. Qua đó, tác giả thể hiện sự đồng cảm với con hổ và lên án hành động giam cầm loài vật hoang dã.
Tâm trạng u uất, căm phẫn và niềm khao khát tự do mãnh liệt của con hổ
Suy ngẫm và phản hồi 1
Trả lời Câu hỏi 1 Suy ngẫm và phản hồi trang 122 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Giải thích hoàn cảnh và lí do “nhớ rừng” của con hổ trong văn bản.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản để giải thích hoàn cảnh và lí do “nhớ rừng” của con hổ trong văn bản.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Hoàn cảnh và lí do “nhớ rừng” của con hổ trong văn bản:
+ Con hổ bị giam cầm trong vườn bách thú.
+ Môi trường sống chật chội, tù túng, giả tạo.
+ Bị giam chung với những loài vật tầm thường.
+ Bị con người tò mò, dòm ngó.
- Con hổ bị giam cầm trong vườn bách thú, bị giam chung với những loài vật tầm thường
- Môi trường sống chật chội, tù túng, giả tạo, bị con người tò mò, dòm ngó.
Suy ngẫm và phản hồi 2
Trả lời Câu hỏi 2 Suy ngẫm và phản hồi trang 122 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Phân tích tâm trạng của con hổ trong đoạn 1, 2 và trả lời các câu hỏi:
a. Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn và cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú của con hổ có những điểm gì khác biệt; sự khác biệt đó được thể hiện bằng hình thức nghệ thuật như thế nào?
b. Qua nỗi “nhớ rừng”, con hổ đã bày tỏ niềm yêu quý và khinh ghét những gì?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản để phân tích tâm trạng của con hổ.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
a.
* Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn:
- Tự do, oai hùng:
"Chúa tể muôn loài"
"Hống hách những ngày xưa"
"Vùng vẫy"
"Dõng dạc, đường hoàng"
"Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng"
- Khoáng đạt, hùng vĩ:
"Cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già"
"Tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi"
"Với khi thét khúc trường ca dữ dội"
- Bí ẩn, hoang vu:
"Hang tối"
"Mắt thần khi đã quắc"
* Cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú:
- Tù túng, ảm đạm:
"Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt"
"Nằm dài, trông ngày tháng dần qua"
"Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi"
"Với cặp báo chuồng bên vô tư lự"
- Giả tạo, tầm thường:
"Kẻ thù không phải với ta"
"Lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ"
"Cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối"
"Dải nước đen giả suối"
* Sự khác biệt được thể hiện bằng hình thức nghệ thuật:
- Đối lập:
Tự do >< tù túng
Oai hùng >< ảm đạm
Khoáng đạt >< giả tạo
- Hình ảnh thơ: Hình ảnh hùng vĩ, dữ dội >< hình ảnh tầm thường, giả dối
- Giọng điệu: U uất, phẫn uất vs. chán nản, mỉa mai.
b.
- Qua nỗi “nhớ rừng”, con hổ đã bày tỏ niềm yêu quý, trân trọng cuộc sống tự do, oai hùng về núi rừng.
- Còn khinh ghét sự tầm thường, giả dối trong cuộc sống hiện tại.
a.
|
Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn |
Cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú |
|
- Tự do, oai hùng - Khoáng đạt, hùng vĩ - Bí ẩn, hoang vu |
- Tù túng, ảm đạm - Giả tạo, tầm thường |
|
Sự khác biệt được thể hiện bằng hình thức nghệ thuật: - Đối lập: Tự do >< tù túng Oai hùng >< ảm đạm Khoáng đạt >< giả tạo - Hình ảnh thơ: hùng vĩ, dữ dội >< tầm thường, giả dối - Giọng điệu: U uất, phẫn uất với chán nản, mỉa mai. |
b.
- Niềm yêu quý, trân trọng cuộc sống tự do, oai hùng về núi rừng.
- Khinh ghét sự tầm thường, giả dối trong cuộc sống hiện tại.
Suy ngẫm và phản hồi 3
Trả lời Câu hỏi 3 Suy ngẫm và phản hồi trang 122 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Phân tích nghệ thuật miêu tả bức tranh đại ngàn và thể hiện cảm xúc của con hổ trong đoạn 3.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản để phân tích nghệ thuật miêu tả bức tranh đại ngàn và thể hiện cảm xúc.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
+ Bức tranh thứ nhất: Một cảnh sắc nằm trong bóng tối, dưới ánh trăng vàng rực. Một không gian tràn đầy ánh sáng vàng, nơi chúa sơn lâm đứng im bên bờ suối, nhấp nhổm từng giọt "say mồi". Khung cảnh này tươi đẹp, tràn đầy vẻ đẹp vô tận, khiến chúa sơn lâm hoà mình vào thiên nhiên xanh thẳm.
+ Bức tranh thứ hai: Một con hổ đứng giữa khung cảnh mưa giăng đầy trời. Thiên nhiên trở nên hung dữ và u ám, nhưng chúa sơn lâm không bị khuất phục. Hổ giữ vị trí của một vị vua, đứng trên muôn vật.
+ Bức tranh thứ ba: Sau những ngày mưa, khu rừng trở nên trong lành, tươi tắn dưới ánh sáng ban mai. Những chú chim hót ca hòa bình trong không gian. Hổ trở về giấc ngủ của mình. Đây là biểu hiện rõ ràng rằng hổ được tự do, có quyền kiểm soát và thống trị những sinh vật khác.
+ Bức tranh thứ tư: Khung cảnh buổi chiều tà khi hoàng hôn buông xuống. Màu đỏ chủ đạo tạo ra một khung cảnh rực rỡ, đầy ánh sáng. Muôn vật dần đi vào giấc ngủ và chúa sơn lâm chờ đợi khoảnh khắc cuối cùng đó: "Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt."
|
Bức tranh đại ngàn |
Phân tích nghệ thuật |
|
Bức tranh thứ nhất |
Một không gian tràn đầy ánh sáng vàng, nơi chúa sơn lâm đứng im bên bờ suối, nhấp nhổm từng giọt "say mồi". Khung cảnh này tươi đẹp, tràn đầy vẻ đẹp vô tận, khiến chúa sơn lâm hoà mình vào thiên nhiên xanh thẳm. |
|
Bức tranh thứ hai |
Một con hổ đứng giữa khung cảnh mưa giăng đầy trời. Thiên nhiên trở nên hung dữ và u ám, nhưng chúa sơn lâm không bị khuất phục. |
|
Bức tranh thứ ba |
Sau những ngày mưa, khu rừng trở nên trong lành, tươi tắn dưới ánh sáng ban mai. Những chú chim hót ca hòa bình trong không gian. Hổ trở về giấc ngủ của mình. Đây là biểu hiện rõ ràng rằng hổ được tự do, có quyền kiểm soát và thống trị những sinh vật khác. |
|
Bức tranh thứ tư |
Khung cảnh buổi chiều tà khi hoàng hôn buông xuống. Màu đỏ chủ đạo tạo ra một khung cảnh rực rỡ, đầy ánh sáng. Muôn vật dần đi vào giấc ngủ và chúa sơn lâm chờ đợi khoảnh khắc cuối cùng đó: "Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt." |
Suy ngẫm và phản hồi 4
Trả lời Câu hỏi 4 Suy ngẫm và phản hồi trang 122 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Ẩn sau nỗi nhớ của con hổ là nỗi nhớ của ai? Theo đó, “nhớ rừng” thực chất là nhớ về những điều gì?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản để thực hiện yêu cầu.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Hình tượng con hổ cho dù có là một sự hóa thân của thi sĩ, nó vẫn là một chủ thể trữ tình, nhất quán và toàn vẹn. Đó là phần nổi của bài thơ. Còn phía sau, phần chìm có thể liên tưởng lớp nghĩa có cả ý thức giải phóng cá nhân (cái tôi), có cả tâm trạng nhớ tiếc, ru hoài của một dân tộc đang bị xiềng xích, đang khao khát tự do, với thái độ phủ nhận thực tại mà hướng về quá khứ oanh liệt vàng son. Bởi vậy, khi phân tích bài thơ không thể bỏ qua cái nhìn chính diện.
- Ẩn sau nỗi nhớ của con hổ là nỗi nhớ của thi sĩ
- “Nhớ rừng” thực chất là liên tưởng lớp nghĩa có cả ý thức giải phóng cá nhân (cái tôi), có cả tâm trạng nhớ tiếc, ru hoài của một dân tộc đang bị xiềng xích, đang khao khát tự do, với thái độ phủ nhận thực tại mà hướng về quá khứ oanh liệt vàng son
Suy ngẫm và phản hồi 5
Trả lời Câu hỏi 5 Suy ngẫm và phản hồi trang 122 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Hình tượng con hổ “nhớ rừng” trong bài thơ được xây dựng bằng biện pháp nghệ thuật nào? Việc sử dụng biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng như thế nào?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản để xác định biện pháp nghệ thuật và tác dụng của việc sử dụng.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
* Hình tượng con hổ “nhớ rừng” được xây dựng bằng các biện pháp xây dựng hình tượng nhân vật đặc sắc đã góp phần làm nên thành công của bài thơ.
* Tác dụng:
- Biến con hổ thành một nhân vật có nội tâm phức tạp, có sức lay động lòng người.
- Tăng tính biểu cảm cho bài thơ.
- Thể hiện thành công nỗi nhớ rừng da diết và khao khát tự do mãnh liệt của con hổ.
- Lên án hành động giam cầm tàn ác của con người đối với loài vật hoang dã.
- Biện pháp nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc
- Tác dụng:
+ Biến con hổ thành một nhân vật có nội tâm phức tạp.
+ Tăng tính biểu cảm cho bài thơ.
+ Thể hiện thành công nỗi nhớ rừng da diết và khao khát tự do mãnh liệt.
+ Lên án hành động giam cầm tàn ác của con người đối với loài vật hoang dã.
Suy ngẫm và phản hồi 6
Trả lời Câu hỏi 6 Suy ngẫm và phản hồi trang 122 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Nêu chủ đề, cảm hứng chủ đạo và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản để xác định chủ đề, cảm hứng chủ đạo và thông điệp gửi đến người đọc.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Chủ đề: khao khát tự do.
- Cảm hứng chủ đạo: yêu nước, yêu quê hương.
- Thông điệp: Mượn lời con hổ bị nhốt trong vườn bách thú cũng là tâm trạng chung của người dân Việt Nam bị đàn áp và bị cướp đi cuộc sống tự do. Họ khao khát có một cuộc sống tự do vốn dĩ họ có quyền có được.
- Chủ đề: khát khao tự do.
- Cảm hứng chủ đạo: yêu nước, yêu quê hương.
- Thông điệp: Mượn lời con hổ bị nhốt trong vườn bách để thú thể hiện khao khát có một cuộc sống tự do của dân tộc.
Suy ngẫm và phản hồi 7
Trả lời Câu hỏi 7 Suy ngẫm và phản hồi trang 122 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Phát biểu cảm nhận của em về cách xưng hô và tình cảm, cảm xúc của con hổ qua âm điệu của thể thơ tám chữ trong bài thơ.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản và phát biểu cảm nhận của em về cách xưng hô.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
* Cách xưng hô "Ta": thể hiện sự tự tôn, kiêu hãnh của con hổ, một vị chúa tể trong rừng.
* Tình cảm, cảm xúc:
- Nỗi nhớ rừng da diết.
- Nỗi uất hận, phẫn uất.
- Khao khát tự do mãnh liệt.
=> Thể thơ 8 chữ giúp cho bài thơ có nhịp điệu dồn dập, thể hiện sự uất hận, phẫn uất của con hổ, giúp cho bài thơ có giọng điệu bi tráng, thể hiện nỗi nhớ rừng da diết và khao khát tự do mãnh liệt của con hổ.
- Cách xưng hô "Ta": thể hiện sự tự tôn, kiêu hãnh.
- Tình cảm, cảm xúc: nhớ rừng da diết, nỗi uất hận, phẫn uất, khao khát tự do mãnh liệt.
- Thể thơ 8 chữ giúp cho bài thơ có nhịp điệu dồn dập, giọng điệu bi tráng, thể hiện nỗi nhớ rừng da diết và khao khát tự do mãnh liệt của con hổ.
Suy ngẫm và phản hồi 8
Trả lời Câu hỏi 8 Suy ngẫm và phản hồi trang 122 SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo
Kẻ bảng sau vào vở, nêu một trong những biểu hiện về sự phù hợp giữa các yếu tố hình thức (thể thơ, hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ, vần, nhịp) trong việc biểu đạt nội dung của văn bản.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản và hoàn thành bảng.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
|
Yếu tố hình thức |
Đặc điểm |
Sự phù hợp trong việc biểu đạt nội dung |
|
Thể thơ |
Các dòng thơ tám chữ, gieo vần thành từng cặp liên tiếp |
Phù hợp để biểu đạt nhịp điệu dồn dập, thể hiện sự uất hận, phẫn uất của con hổ, giúp cho bài thơ có giọng điệu bi tráng, thể hiện nỗi nhớ rừng da diết và khao khát tự do mãnh liệt của con hổ. |
|
Hình ảnh, từ ngữ |
Cách sử dụng hình ảnh rất phong phú, hay và sinh động ,gợi cho ta hình ảnh ngay trước mắt. Từ ngữ được sử dụng sắc sảo |
Làm cho đoạn văn giàu hình ảnh, từ ngữ phong phú gợi cho người đọc hình ảnh có ngay trước mắt.Thể hiện tình yêu của tác giả đối với Cô Tô và thiên nhiên, con người nơi đây. |
|
Biện pháp tu từ |
Biện pháp điệp ngữ, câu hỏi tu từ, sử dụng từ láy,.. |
để tạo nên âm nhạc nhẹ nhàng, đều đặn. |
|
Vần, nhịp |
Nhịp điệu du dương, trầm bổng với vần liền (hai câu liền nhau có chung vần). Sử dụng vần bằng và vần trắc |
tạo nên âm nhạc nhẹ nhàng, đều đặn. |