Soạn bài Tiếng đàn mưa SGK Ngữ văn 9 tập 1 Kết nối tri thức
Hãy chia sẻ cảm nhận về một âm thanh hoặc bản nhạc từng khiến em cảm động.
Nội dung chính
| Bài thơ nói về trận mưa xuân kết hợp cùng với tiếng đàn càng khiến không gian trở nên cô đơn, lẻ bóng tịch liêu. Trong không gian mưa cùng với cảnh vật khiến cho nhân vật tha hương rơi lệ phải chăng là nhớ về quê hương hay như có bao nỗi sầu muộn không thể nói ra. |
Trước khi đọc
Trả lời Câu hỏi 1 Trước khi đọc trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Hãy chia sẻ cảm nhận về một âm thanh hoặc bản nhạc từng khiến em cảm động.
Phương pháp giải:
Từ những hiểu biết của bản thân để chia sẻ.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Em rất ấn tượng với bài hát: Chưa bao giờ mẹ kể của nhạc sĩ Châu Đăng Khoa. Được trình bày bởi ca sĩ Erik và Min.
- Bài hát Chưa bao giờ mẹ kể là một trong những bài hát mang ca từ cực kỳ xúc động, chạm đến trái tim của nhiều người, ca khúc được viết ra để thể hiện niềm biết ơn với mẹ, một người luôn quan tâm, chia sẻ, tần tảo hy sinh vì các con. Hãy nghe bằng cả trái tim bạn sẽ thấy bài hát này cực kỳ hay và ý nghĩa.
Em rất ấn tượng với bài hát: "Chưa bao giờ mẹ kể" - một trong những bài hát mang ca từ cực kỳ xúc động thể hiện niềm biết ơn với mẹ, một người luôn quan tâm, chia sẻ, tần tảo hy sinh vì các con.
Đọc văn bản 1
Trả lời Câu hỏi 1 Đọc văn bản trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa.
Phương pháp giải:
Đọc đoạn thơ đầu và chỉ ra những sự vật hiện tượng phụ họa cùng mưa.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Những sự vật hiện tượng phụ họa cùng mưa:
+ “ hoa, thềm lan (thềm nhà), nước non.”
“ hoa, thềm lan (thềm nhà), nước non.”
Đọc văn bản 2
Trả lời Câu hỏi 2 Đọc văn bản trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Những nơi mưa rơi xuống
Phương pháp giải:
Đọc đoạn thơ hai để chỉ ra những nơi mưa rơi xuống
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Những nơi mưa rơi xuống:
+ “Lầu, thềm lan (thềm nhà), cánh đồng, trên ngàn”.
“Lầu, thềm lan (thềm nhà), cánh đồng, trên ngàn”.
Đọc văn bản 3
Trả lời Câu hỏi 3 Đọc văn bản trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Cách sử dụng các biện pháp tu từ.
Phương pháp giải:
Đọc đoạn thơ ba để chỉ ra các biện pháp tu từ được sử dụng
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Điệp từ “mưa xuống”; “bóng dương tà…bóng tà dương”; “mưa”.
- Đảo ngữ: “Đầm mưa xuống, nẻo đồi mưa xuống”.
Tác giả sử dụng các biệp pháp tu từ như điệp từ “mưa xuống”; “bóng dương tà…bóng tà dương”,“mưa”. Đảo ngữ: “Đầm mưa xuống, nẻo đồi mưa xuống”.Các biện pháp như hoán dụ “giọt đàn”, “rụng bóng”. Tất cả đã miêu tả một khung cảnh buồn bã, những giọt mưa như những nỗi buồn rỉ rách trong lòng tác giả khi nhớ về vùng đất xưa.
Đọc văn bản 4
Trả lời Câu hỏi 4 Đọc văn bản trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Nguyên nhân khiến nhân vật “khách tha hương " rơi lệ.
Phương pháp giải:
Đọc đoạn 4 để chỉ ra nguyên nhân khiến nhân vật phải rơi lệ
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Nhân vật “khách tha hương” rơi lệ do nhớ về quê hương, sự cô đơn dưới “bóng dương” đã làm tâm trạng sầu càng thêm sầu, buồn càng thêm buồn. Sự cô đơn như bao trùm, cùng nỗi nhớ về vùng đất xưa mà “muôn hàng lệ rơi”.
Nguyên nhân: nhớ về quê hương, sự cô đơn dưới “bóng dương” đã làm tâm trạng sầu càng thêm sầu, buồn càng thêm buồn.
Sau khi đọc 1
Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Chỉ ra những đặc điểm của thể thơ song thất lục bát thể hiện trong bài thơ Tiếng đàn mưa .
Phương pháp giải:
Đọc kĩ bài thơ, kết hợp với kiến thức về thể thơ để chỉ ra đặc điểm.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Bài thơ Tiếng đàn mưa thuộc thể thơ song thất lục bát với những đặc điểm nổi bật sau:
- Bài thơ gồm các câu thơ đan xen hai câu thơ bảy chữ với cặp câu thơ lục bát.
- Vần lưng được gieo ở tiếng thứ sáu của câu bát (hiệp vần với tiếng cuối của câu lục liền trước nó) và tiếng thứ năm của câu thơ 7 tiếng (hiệp vần với tiếng cuối của câu thơ 7 tiếng liền trước nó). Vần chân được gieo ở tiếng cuối của câu thơ 7 tiếng thứ hai và câu thơ lục bát trong tất cả các khổ thơ.
- Về thanh điệu, các thanh bằng (B) - trắc (T) khớp với sơ đồ được trình bày trong SGK, trang 40
- Câu thơ 7 tiếng có cách ngắt nhịp lẻ trước chẵn sau (3/2/2 hoặc 3/4). Câu lục bát ngắt nhịp chẵn (2/4, 4/2 hoặc 2/2/2 ở câu lục; 4/4, 2/2/2/2 ở câu bát).
- Cấu tạo: hai câu thất – bảy chữ (song thất) và 1 cặp lục bát (1 câu 6 tiếng và 1 câu 8 tiếng).
- Gieo vần: Chữ cuối câu bảy dưới vần với chữ cuối câu lục “ lan; ngàn ”, tiếng cuối câu lục vần với chữ thứ 6 câu bát “ ngàn; đàn ”.
Sau khi đọc 2
Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Xác định bố cục của bài thơ và nêu nội dung chính của từng phần
Phương pháp giải:
Đọc kĩ toàn bộ bài thơ để chia bố cục và nội dung chính các phần.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Có thể chia bài thơ thành 2 phần:
- Phần 1 (ba khổ thơ đầu): hoa rụng cùng mưa (cảnh mưa rơi).
- Phần 2 (khổ thơ cuối): lệ rơi cùng mưa (tâm trạng của khách tha hương).
- Khổ 1: Những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa.
- Khổ 2: Những nơi mưa rơi xuống.
- Khổ 3: Cảnh vật khi mưa rơi xuống.
- Khổ 4: Nguyên nhân khiến “khách tha hương” rơi lệ.
Sau khi đọc 3
Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Những từ ngữ nào được sử dụng nhiều lần trong bài thơ? Việc lặp lại những từ ngữ đó có tác dụng gì?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ toàn bộ bài thơ để chỉ ra từ ngữ được sử dụng nhiều lần và chỉ ra tác dụng
Lời giải chi tiết:
Cách 1
|
STT |
Từ ngữ |
Số lần xuất hiện |
Tác dụng |
|
1 |
mưa |
18 |
Đây là từ được sử dụng nhiều lần nhất, xuất hiện ở tất cả các khổ thơ (khổ 1: 6 lần; khổ 2: 5 lần; khổ 3: 4 lần; khổ 4: 3 lần) tạo cảm nhận về một cơn mưa bao trùm lên vạn vật. |
|
2 |
hoa |
5 |
Hình tượng hoa luôn gắn với cái đẹp. Cùng với từ hoa, từ lan (tên một loài hoa, xuất hiện 2 lần) gợi nên vẻ tao nhã. |
|
3 |
rơi |
7 |
Các từ này dùng để miêu tả hình ảnh những hạt mưa rơi xuống (cùng với mưa còn có hoa, bóng tà dương). Trạng thái rơi xuống, di chuyển theo chiều hướng đi xuống của các sự vật, hiện tượng gợi nỗi buồn thê lương trong xúc cảm. |
|
4 |
xuống |
6 |
|
|
5 |
rụng |
4 |
|
|
6 |
xuân |
4 |
Ngoài ý nghĩa trực tiếp nói về mùa xuân, từ xuân còn gợi liên tưởng đến cái đẹp. |
|
7 |
khách |
4 |
Nhân vật “khách” là hình ảnh con người duy nhất trong bài thơ. Nếu ở khổ thơ đầu nhân vật chưa xuất hiện thì càng về sau càng hiện lên rõ nét (từ khách xuất hiện 1 lần ở khổ 2 và 3; xuất hiện 2 lần ở khổ cuối, thậm chí câu thơ cuối cùng còn nêu rõ đó là khách tha hương). Nhà thơ muốn gửi gắm những nỗi niềm tâm sự của chính mình qua nhân vật này. |
|
8 |
nước non |
3 |
Từ này tuy chỉ xuất hiện 3 lần (ít hơn một số từ khác), nhưng không thể không gây chú ý trong một bài thơ mà nhan đề chỉ nhắc đến tiếng đàn và mưa. Đặt trong bối cảnh lịch sử Việt Nam thời bấy giờ (đang nằm dưới ách cai trị của thực dân Pháp), có thể cảm nhận được lòng yêu nước thầm kín của tác giả gửi gắm qua từ ngữ này. |
Các từ ngữ: mưa; ý khách; bóng dương .
=> Nhấn mạnh nội dung chính của bài thơ là sự cô đơn cùng nỗi nhớ của những người con xa quê đồng thời thể hiện sự trân trọng chốn quê hương yên bình.
- Những từ ngữ được sử dụng nhiều lần: “ mưa; ý khách; bóng dương ”.
- Tác dụng: Nhấn mạnh nội dung chính của bài thơ là sự cô đơn cùng nỗi nhớ của những người con xa quê. Trân trọng chốn quê hương yên bình.
Sau khi đọc 4
Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Nêu đặc điểm chung của những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa trong bài thơ. Theo em, tác giả muốn khắc họa tâm trạng gì qua những sự vật, hiện tượng ấy?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ toàn bộ bài thơ để đưa ra đặc điểm chung của sự vật hiện tượng phụ họa cùng mưa. Từ đó rút ra tâm trạng của tác giả.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Các sự vật, hiện tượng phụ hoạ cùng mưa đều ở trạng thái rơi rụng, xu hướng đi xuống (hoa rụng, bóng dương tà, ... ), như muốn gợi lên một nỗi buồn thương trong tâm hồn “khách tha hương".
- Đặc điểm chung là đều trong trạng thái rụng rơi, gợi lên những nỗi buồn miên man.
- Khắc họa tâm trạng: Một nỗi lòng đầy tâm sự, lúc vui lúc buồn, những kí ức về mảnh đất quê hương đã trôi mãi vào khoảng không gian kí ức rất xa, không thể quay lại.
- Đặc điểm chung: trong trạng thái rụng rơi, gợi lên những nỗi buồn miên man.
- Tâm trạng: đầy tâm sự, lúc vui lúc buồn.
Sau khi đọc 5
Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Chỉ ra mối liên hệ giữa hình ảnh nước non ở ba khổ thơ đầu với nội dung của hai câu thơ cuối.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ bài thơ để chỉ ra mối liên hệ.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Từ nước non được nhắc tới ở 3 khổ thơ đầu (mỗi khổ thơ, từ nước non xuất hiện 1 lần) gắn với những hình ảnh đẹp nhưng đượm buồn:
+ Mưa rơi, hoa rụng, bóng chiều tà: gợi cảm giác buồn thương.
+ Thểm lan, mưa xuân, hoa xuân: liên tưởng đến cái đẹp.
- Hai câu thơ cuối không nói tới nước non, nhưng lại đặc tả nhân vật “khách tha hương" (một con người không được sống trên chính mảnh đất quê hương mình) đang rơi lệ trong không gian mưa rơi và thời gian là lúc chiều tà. Con người, không gian và thời gian như cùng hoà điệu trong một nỗi buồn thương.
Như vậy, có thể thấy, nội dung của hai câu thơ cuối là một sự hô ứng, tiếp nối, đồng vọng, hoà nhịp với hình ảnh nước non ở ba khổ thơ đầu. Cảnh và tình hoà làm một. Đặt trong bối cảnh ra đời của bài thơ (đất nước đang bị thực dân Pháp đô hộ), với một thi nhân có tấm lòng yêu nước, người đọc không khó nhận ra nỗi buồn thương của tác giả trước tình cảnh của dân tộc lúc bấy giờ.
Ở ba khổ thơ đầu, nước non xuất hiện như một tiếng đàn ngân nga giữa mùa xuân. Mượn cảnh nước non để gợi cảm xúc và suy tư. Tuy nhiên đến hai câu thơ cuối, tiếng đàn ngân vang ấy đã không còn thể kìm lại được nữa, sự cô đơn, nhớ nhung đã tuôn chảy ra ngoài “muôn hàng lệ rơi”. Tạo nên mạch cảm xúc xuyên suốt cả bài thơ.
- Như một tiếng đàn ngân nga giữa mùa xuân.
- Mượn cảnh nước non để gợi cảm xúc và suy tư.
- Tạo nên mạch cảm xúc xuyên suốt cả bài thơ.
Sau khi đọc 6
Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Em có ấn tượng nhất với điều gì ở bài thơ? Vì sao?
Phương pháp giải:
Đọc lại toàn bài đưa ra điều em ấn tượng nhất và lí giải
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Bài thơ có thể gây ấn tượng mạnh cho người đọc bởi:
- Nhạc tính: được tạo ra bởi sự kết hợp vần và nhịp vốn có của thể thơ song thất lục bát, cùng với biện pháp tu từ điệp thanh, điệp vần được tác giả vận dụng khéo léo, sáng tạo.
- Sự hoà quyện hình ảnh mưa đổ, hoa rụng, bóng chiều tà và lệ rơi: tạo cảm nhận về một nỗi buồn mênh mang, nhưng vẫn rất đẹp và đậm chất lãng mạn.
- Hình tượng nhân vật “khách tha hương": hình ảnh một con người không xác định được tên tuổi, không rõ hình dáng, nhưng hiện lên càng lúc càng rõ nét qua từng khổ thơ, qua đó truyền tải cảm xúc và thông điệp chính yếu của tác phẩm.
- Em ấn tượng với hình ảnh “Mưa trong ý khách mưa cùng nước non”.
- Đâu đó ta thấy được tình yêu thiên nhiên, đất nước, nơi đang tồn tại của nhân vật. Chính những cung bậc cảm xúc và tình yêu thiên nhiên như vậy, mới nghe được tiếng mưa như một tiếng đàn và cũng mới thấu được cái đẹp mà thiên nhiên đem lại.
Em ấn tượng với hình ảnh “Mưa trong ý khách mưa cùng nước non” vì chính những cung bậc cảm xúc và tình yêu thiên nhiên như vậy, mới nghe được tiếng mưa như một tiếng đàn và cũng mới thấu được cái đẹp mà thiên nhiên đem lại.
Viết kết nối với đọc
Trả lời Câu hỏi Viết kết nối với đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức
Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu cảm nghĩ của em về bài thơ Tiếng đàn mưa .
Phương pháp giải:
Đọc lại toàn bài thơ để viết đoạn văn phân tích cảm xúc của nhân vật.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
“Tiếng đàn mưa” của Bích Khê đã để lại rất nhiều ấn tượng trong lòng người đọc, điển hình là cảm xúc của nhân vật “khách tha hương”. Mưa rơi xuống lầu, lại rơi xuống thềm hoa lan xinh đẹp. Mưa rơi từ những cánh đồng tới những núi non suối thác. Một khung cảnh chỉ toàn những giọt nước mưa rửa trôi những thứ cũ để mang đến những cái mới lạ. “Nghe trong ý khách giọt đàn mưa rơi” đâu đó ta nghe thấy tiếng của nỗi lòng đầy tâm sự. Tiếng đàn có thể cất lên trong tiếng mưa chút buồn. Nó gợi lên cái tâm tư riêng khó đoán của người khách. Đến khổ tiếp theo, tác giả qua việc miêu tả một cách tinh tế vẻ đẹp thiên nhiên sau cơn mưa. Đồng thời cũng thể hiện được chính tâm trạng, yêu mến thiên nhiên đất nước của người khách. Cuối cùng, đứng trước bản ngân nga trong tiếng mưa, người “khách tha hương” đã bộc lộ hết ra ngoài, nước mắt tuôn rơi, như đang tuôn chảy vào từng lớp cảm xúc và tâm hồn. Tóm lại, bài thơ đã thực sự thành công khi nói về nỗi nhớ sự cô đơn mà không hề nặng nề về cảm xúc mà cứ nhẹ rơi như những giọt mưa mang âm thanh của tiếng đàn.
Tiếng đàn mưa của Bích Khê là bản nhạc vĩ cầm tuyệt đẹp để viết cho những người xa quê đang trải qua nỗi cô đơn gia diết. Tiếng mưa rơi tựa hồ như những nốt nhạc xao xuyến, mang đến cho người đọc được không gian rộng lớn bao trùm tác giả. Thềm lan, dưới lầu, cánh đồng và thậm chí là nước non đã mở ra cho người đọc một khoảng không gian rộng lớn. Thế nhưng trong khoảng không gian rộng lớn ấy, con người trở nên cô đơn, bé nhỏ đến lạ thường. Trong tiếng ngân nga của tiếng mưa, cuối cùng, đứng trước bản ngân nga trong tiếng mưa, người “khách tha hương” đã bộc lộ hết ra ngoài, nước mắt tuôn rơi, như đang tuôn chảy vào từng lớp cảm xúc và tâm hồn, Bóng khách hòa vào những ánh nắng tàn cuối ngày, tạo nên một bức tranh cô đơn vô cùng tận. Bài thơ đã thực sự thành công khi nói về nỗi nhớ sự cô đơn mà không hề nặng nề về cảm xúc mà cứ nhẹ rơi như những giọt mưa mang âm thanh của tiếng đàn.